هنر خوب گوش دادن

امام باقر (ع) :

«اذا جلست الی العالم فکن علی ان تسمع احرص منک علی ان تقول و تعلم حسن الاستماع کما تتعلم حسن القول .» مشکوه ‏الانوار، ص 134.

هنگامی که نزد عالمی می نشینی بر شنیدن حریصتر باش تا گفتن و خوب شنیدن را همچون خوب گفتن فراگیر .

*********************

عن على (علیه السلام) قال اذا لم تکن عالما ناطقا فکن مستمعا واعیا .میزان الحکمه، ج 4، ص 550.

على (علیه السلام) فرموده است: وقتى خودت عالم ناطق نیستى، پس شنونده فراگیر باش.

*************************

عن على (علیه السلام) قال عود اذنک حسن الاستماع‏. فهرست موضوعى غررالحکم، ص 167

على (علیه السلام) فرموده است: گوش خود را عادت ده که سخنان دگران را خوب بشنود و با حسن استماع تلقى نماید.

***********************

امیرالمؤ منین (علیه السلام ) فرمود: عود اذنک حسن الاستماع .⁽شرح غررالحکم ، ج 4، ص 329.⁾ 

اذا جلست الى عالم فکن على اءن تسمع اءحرص منک على اءن تقول ، و تعلم حسن الاستماع کما تعلم حسن القول ، و لا تقطع على اءحد حدیثه .⁽مشکاه الانوار، ص 134.⁾

*************************

رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) به حرفهاى دیگران گوش مى داد، حتى به سخن آنان که بیمار دل بودند و روى اغراض شوم ، حرفهایى مى زدند، پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم )، دو گوش شنوا براى آنان بود؛ تا حدى که آنان به ستوه آمدند و از روى طنز مى گفتند: ((او گوش است .)) خداوند دستور مى دهد که به آنان بگو:((قل اذن خیر لکم ...⁽توبه (9): 61.⁾))

آنان از روى آزار، لقب ((گوش )) به پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى دادند، تا او را خوش باور، ساده لوح و سطحى قلمداد کنند. ولى پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم )، این شیوه را براى جلوگیرى از فتنه انگیزى آنان اتخاذ کرده بود. شاید اینگونه سکوت کردن و گوش دادن ، بهترین شیوه خنثى کردن توطئه ها و جوسازیها باشد.
آیه فوق ، ضمن اینکه اخلاق خوش پیامبر اسلام را ستایش مى کند، اعتماد او را تنها به حرفهاى مؤ منان بیان مى دارد.
حسن سلوک و رفتار، ایجاب مى کند که انسان ، حالت پذیرش و قبول از خودش نشان دهد. اگر کسى خبر، داستان یا مطلبى را باز مى گوید، باید چنان با علاقه گوش فرا داد که تصور شود شنونده نمى داند و اولین بار است که مى شنود، نه اینکه با بى اعتنایى ، نشان دهد که آن را شنیده و خوانده و از آن مطلع است ! استاد هم اگر درس را توضیح مى دهد، یا پاسخ سوالى را مى گوید، باید شاگرد این ((شوق شنیدن )) را ابراز نماید، تا او با علاقه پاسخ دهد؛ ((مستمع ، صاحب سخن را بر سر ذوق آورد))
اینک به چند نمونه از این آداب اشاره مى شود که در روایات با عنوان ((حسن الاستماع )) (خوب گوش دادن ) یاد شده است .
1. به سخنان گوینده باید با تحمل و صبورى گوش داد، تا کلامش به پایان برسد. بریدن حرف دیگران شیوه اى ناپسند و دلیل بى ادبى است . در سیره اخلاقى حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمده است : هنگامى که کسى سخن مى گفت : به او گوش مى داد، تا سخنش به پایان برسد..مکارم الاخلاق ، ج 1، ص 45. 

 درباره حضرت رضا (علیه السلام ) نیز، از ابراهیم بن عباس روایت است : و ما راءیت قطع على اءحد کلامه حتى یفرغ منه-بحارالانوار، ج 49، ص 90، باب 7، ح 4.

علی علیه السلام فرموده است:

«مِنَ السُّؤدَدِ الصّبرُ لأستمَاعِ شَکْوَی الْمَلْهوفِ».(غررالحکم (چاپ دانشگاه)، حدیث 9443.)

از بزرگواری و آقایی است که انسان برای گوش سپردن به شکوی و ناله دردمند، تحمل و صبر داشته باشد.