چرا حال معنوی ندارم - چرا اشک ندارم

دوستى سؤال مى‏کرد که چرا ما احساس و حالى را در خود و اعمال خود نمى‏بینیم؟ به او گفتم: اگر تو در بیابان، ناگهان با شیر بزرگى مواجه شوى و یا صداى آن را بشنوى، در این شرایط، با اینکه خسته و بى‏حال هستى، حال پیدا مى‏کنى. مى‏ترسى و فرار مى‏کنى، حال ترس دارى. حال خوف و فرار دارى، ولى اگر همین شیر را در باغ وحش ببینى، باز هم حال پیدا مى‏کنى، ولى حالِ کمترى است. ممکن است بترسى، اما این ترس خیلى کمتر است؛ چون حجاب وجود دارد.

پس اگر مى‏خواهى حالى بدست آورى، دو چیز را باید مراعات کنى:

هم باید قرب را بدست آورى و هم باید حجاب‏ها را بردارى، که کسى که طالب حال است، آن را مفت نمى‏دهند.

البته به این نکته هم باید توجه کنیم که آدمى گیرِ حالت‏هاست. خیال مى‏کند اگر حالى پیدا کرد و اشک و آهى داشت و گریه‏اى کرد، خیلى خوب و مقّرب است و یا اگر حال خوشى نداشت و اشکى نیامد، خیلى بد است!

                   

این هر دو از بیچارگى اوست؛ چرا که نه خشکى چشم، علامت بدى است و نه جوشش آن، علامت قرب و خوبى.

یکى از ثروتمندان به مشهد آمده بود و مدت‏ها در حرم رفت و آمد مى‏کرد، ولى نه حالى پیدا مى‏کرد و نه سوز و جوششى در او ایجاد مى‏شد.

از خودش بدش مى‏آید و تصمیم مى‏گیرد که قهر کند و دیگر سراغ امام نیاید. بلیط برگشت مى‏گیرد. قبل از رفتن، در راه پیرمردى را مشاهده مى‏کند که بار زیادى را با چرخ دستى حمل مى‏کند. پیش او مى‏رود و مى‏پرسد: چرا این قدر بار زده‏اى؟!

پیرمرد مى‏گوید: این بار را به خاطر اینکه مقدارى پول لازم دارم تا براى دخترم جهیزیه تهیه کنم، کنترات کرده‏ام. از طرفى هم عیالم گفته تا این مبلغ را تهیّه نکرده‏اى، به خانه نیا!

بیچاره پیرمرد! با همه جان کندن و با تمام غیرت خود کار مى‏کرد.

تاجر از این وضعیت تکانى مى‏خورد و تحوّلى در او ایجاد مى‏شود و با پیرمرد به سمت منزلشان حرکت مى‏کنند. به منزل آنها مى‏رود و سعى مى‏کند تا حوائج آنان را بر طرف کند. جهیزیه را تهیّه و دختر را به خانه بخت مى‏فرستد. آخر سر، بار دیگر به حرم مى‏رود تا خداحافظى کند.

وقتى وارد حرم مى‏شود، چشمانش مانند چشمه شروع به جوشیدن مى‏کند و منقلب مى‏شود.

صاحب دلى مى‏گفت: باید سنگ را از سرچشمه برداشت تا از بین برود.

در دنیایى که پیرمردها زیر بار هستند، دخترها فاسد و پسرها ضایع شده‏اند، دل من به این خوش است که پول‏هایم را روى هم گذاشته‏ام و یا آنها را به انگشتر یا طلاى چند میلیونى تبدیل کرده‏ام و بعد هم توقع دارم که در نماز شب، دلم بلرزد و یا در حرم که قرار مى‏گیرم، منقلب شوم!

مرحوم بحر العلوم که یکى از علماى بزرگ است، براى یکى از علماء که خود صاحب کرامات است، پیغام مى‏فرستد تا خدمت ایشان برسد. وقتى مى‏آید، مى‏بیند که این بزرگ، در حالى که دست به محاسنش گرفته، خیلى منقلب و ناراحت است. آن بزرگ به او مى‏گوید: تو هستى و در همسایگى‏ات کسى است که دو روز غذا نخورده و گرسنه مانده است؟! چرا کارى نکرده‏اى؟!

آن عالم در جواب مى‏گوید که من نمى‏دانستم. آن بزرگ اعتراض مى‏کند که چرا نباید بدانى؟! اگر مى‏دانستى و اقدام نمى‏کردى، که یهودى بودى!

حال شما ببینید در همسایگى خود چه افرادى سوختند و از بین رفتند! نه در همسایگى که در خانه خود، چقدر زن و بچه‏هاى ما ضایع شدند و یا خواهر و برادرهاى ما به فساد و فحشاء کشیده شدند. با این همه کوتاهى، انتظار داریم که دلمان بلرزد؟! خیلى جنایت کرده‏ایم!

          اخبات، ص: 114-استاد علی صفائی حائری