از چه کسی علم یاد بگیریم (حل یک تنقاض)
ما این دو جمله را داریم :«اُنْظُرْ اِلی ما قالَ وَ لا تَنْظُرْ اِلی مَنْ قالَ» ؛نگاه کن ببین چه چیزی گفته شده ،نگاه نکن که چه کسی گفته است .این یک روایت است .روایت دیگر در ذیل این آیه «فَلْیَنْظُرِ الاِنْسانُ اِلی طَعامِهِ» ،امام باقر(ع) می فرماید :مراد از طعام «عِلْمُهُ الّذی یَاْخُذُهُ عَمَّنْ یَاْخُذُهُ» .می گوید : «عَمَّنْ: از چه کسی» ،نمی گوید :«عَمَّا:از چه چیزی؟» .یعنی نگاه کند به علمش ببیند از چه کسی می گیرد .
حالا شما می گویید :یک جا به ما گفتید :«ما قال»را نگاه کن ،جای دیگر می گوید :«مَنْ قال»شما کیست !به ذهن می آید که تناقض باشد .
نه ،تناقض نیست .در تناقض هست وحدت وجود دارد واین یک وحدت ندارد .چرا ؟چون در آنجا می گوید :«انظر الی ما قال» .این را به کسی می گوید که قدرت تصور و قدرت تصدیق دارد و صاحب نظر است .به او می گوید :«انظر» ؛می توانی نگاه کنی ،با ناظر دارد حرف می زند و با کسی که چشم بینا دارد صحبت می کند .با این آیة «فَلْیَنْظُرِ الاِنْسانُ اِلی طَعامِهِ» انسان باید به خوراکش نگاه کند .
امام باقر(ع)می فرماید :تو وقتی از کسی عملش را به عنوان خوراک می خواهی مصرف بکنی ،او را بشناس ،ببین آشپزت کیست .این دارد با مقلد حرف می زند ،به کسی که می خواهد تقلید بکند می گوید :تحقیق کن ،ببین او کیست ؟حتی مرجع تقلیدت را با تحقیق بشناس !چرا ؟چون گفته های او خوراک علمی توست .رسالة عملی او را تو می خوری و مصرف می کنی و طعام توست .او را بشناس .پس یکی هست که اوراق مُضِرّه و مُضِلّه را نظر می کند ،تحقیق می کند و جواب می دهد .مضِرّ و مضِلّ نسبی است .برای آدمی که محقق است این مضرّ نیست .از این جهت خرید کتاب های کمونیستی و مضِرّه برای مجتهدین اشکالی ندارد و حلال است و خواندن و نگاه داشتن آن هم حلال است .اما برای کسی که می خواهد مصرف خوراکش کند ،حرام است .در هر چیزی اگر طرف در حد اجتهاد است و می تواند یک حکم را تفکیک کند و حق را از باطل تشخیص دهد برای او حلال است .و اما کسی که قدرت تفکیک و تشخیص ندارد حکم دیگر دارد ؛برای او مضرّ و ممنوع است .
««آیت الله حائری شیرازی»»
