انسان شناسی (Anthropology) آنتروپولوژی

انسان شناسی (Anthropology) را می توان بدین گونه تعریف کرد: دانشی که به مطالعه علمی انسان در تمامی ابعاد یا بعدی از وجود انسان می پردازد. و از آنجا که ابعاد وجودی انسان بسیار زیاد و پیچیده است حوزه کاری آن نیز بسیار وسیع می باشد و لذا انسان شناسی کوشش انسان در مطالعه و فهم خود در تمامی زمانها و تمامی مکان هاست. از این رو انسان شناسی فرهنگی یا انسان شناسی اجتماعی تنها بخشی از این کوشش است.
واژه آنتروپولوژی را نخستین بار ارسطو به کار برد. و منظور او علمی بود که در شناخت انسان بکوشد. این اصطلاح را گاهی مردم شناسی نیز ترجمه می کنند که ظاهرا درست نیست و باید میان انسان شناسی و مردم شناسی فرق قائل شد.

به هر حال توجه به انسان شناسی از آغاز تفکر بشر وجود داشته است حتی آنگاه که سقراط از سه اصل خود حرف می زند و یکی از آنها اصل «خودت را بشناس» و دیگری اصل «خودت را بهتر کن» است در واقع صحبت از بررسی و شناخت انسان و بهتر کردن آن می کنند.

چنین توجهی را در طول تاریخ تفکر بشری ملاحضه می کنیم اما این که به عنوان یک علم مستقل در آید و در مجامع علمی تدریس شود از دستاوردهای دوره جدید است هر چند بذرهایی آن از سال های بسیار دور پاشیده شده بود.
در یک کلام می توان گفت هدف انسان شناسی، شناخت آدمی است. هدف آن تحلیل و تفسیر و توصیف شوؤن گوناگون زندگی بشری است. تا از این طریق هم خود را بهتر بشناسد و هم گذشته خود را و نیز برای آینده تصمیمات دقیقی بگیرد.
در جهان امروزه که سازمان های سیاسی در پیشرفت سطح زندگی مادی و فرهنگی جوامع می کوشند باید از زمینه های ابتدایی رشد و توسعه مادی جوامع آگاه باشند، محقق انسان شناسی خصوصیات سازمان های تولیدی، تغذیه، مسکن، پوشاک، داد و ستد و غیره را بررسی می نماید، و بر اساس آن، جهت تحقق هدف های مورد نظر برنامه ریزی مناسب می کند. این امر فایده و کاربرد مادی انسان شناسی است.
مطالعه درباره انسان از آنجا که پدیده ای تازه نیست و تاریخی کهن است در هر حال در هر دوره ای بر روی مفاهیم خاصی تکیه شده است که اغلب این تاکید خود را در تعاریفی که از انسان ارائه می کنند ظاهر می شود. مثلا ارسطو، انسان را «حیوان اجتماعی» نامید. زمانی انسان را اشرف مخلوقات می خوانند و آفرینش همه عالم را به خاطر او می دانند.
انسان شناسی در ابتدا جنبه فردی داشت بدین گونه که انسان شناسی مطالعه ای بیشتر ذهنی و انتزاعی بود با مطالعه و بررسی بعد یا ابعادی از انسان فهمی دست می یافت تا بتواند انسانی بهتر باشد همان طور که سقراط می گفت: خودت را بشناس، خودت را بهتر کن، اما رفته انسان شناسی، دارای حوزه های شناخته شده تری شد و در مسائل مربوط به جامعه، سیاست و امور اجتماعی بیشتر خود را نشان داد و از انسان شناسی طبیعی و فیزیکی فاصله گرفت.
در یک تقسیم بندی می توان گفت: انسان شناسی دارای اقسامی بدین قرارند:
انسان شناسی:
1)انسان شناسی فیزیکی:
الف: زیست شناسی تکاملی:

       1. دیرینه شناسی 2. نخستین شناسی
ب: زیست شناسی انسانی:

        1. کالبد شناسی انسانی 2. رشد شناسی انسانی 3. انسان                   شناسی ژنتیکی

2) باستان شناسی
3) انسان شناسی فرهنگی: 1. قوم نگاری 2. قوم شناسی
4) زبان شناسی
از انجا که انسان شناسی در عصر حاضر در بیشتر حوزه هایش شناخته شده است نمی توان روش واحدی را برای تمام آنها در نظر گرفت. اما آنچه که می توان گفت این است که دیگر از روش های ذهنی و انتزاعی در انسان شناسی خبری نیست و بیشتر روش تجربی و جمع آوری اطلاعات از منابع عینی مد نظر است که همان استقراء و نتیجه گیری است و یا در برخی موارد روش دینی و یا عقلی است.
مسائل انسان شناسی، شامل رابطه انسان با جهان، رابطه انسان با مردم می شود تا مسائلی در مورد سرنوشت انسان، آزادی انسان، رابطه روح و جسم، جبر و اختیار، آفرینش وی، جایگاهش در جهان و مرگ و پس از آن. و در واقع تمام آن چیزهایی که انسان با آن سر و کار دارد و دغدغه هایش است.
منابع در این زمینه را می توان از آغاز تفکر بشری برشمرده مانند: محاورات افلاطون، ارسطو، لاک، هابز و کانت که اصلا کتابی به نام آنتروپولوژی دارد و نیز در قرون وسطی و در عصر جدید اگزیستنایست های مانند سارتر، هاید و افراد دیگر.
در تفکر اسلامی نیز بحث انسان و انسان شناسی ذیل مباحث جهان شناسی مطرح شده است و در این باره می توان به کتاب اسفار اربعه ملاصدرا دو جلد آخر یعنی «الجزء الاول من السفر الرابع» و «الجزء الثانی من السفر الرابع» و نیز انتشارات ابن سینا، نمط 3، 7 و 8 را نام برد.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
1. انسان شناسی، محمود رجبی
2. تاریخ اندیشه ها و آراء انسان شناسی و مردم شناسی، دکتر محمد علی یوسفی زاده
3. مبانی انسان شناسی، دکتر محمد صادق فربد
4. زمینه انسان شناسی، دکتر حسین ادیبی