▒◄ شناخت (حدیث)

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : العِلمُ أوَّلُ دَلیلٍ، و المَعرِفَةُ آخِرُ نِهایَةٍ . غرر الحکم : 2061.

امام على علیه السلام : علم ، نخستین راهنماست و شناخت [حق تعالى] نقطه پایان است.

*********************

عنه علیه السلام : المَعرِفَةُ دَهَشٌ ، و الخُلُوُّ مِنها غَطَشٌ . غرر الحکم : 1603.

امام على علیه السلام : شناخت، حیرت است و بى بهرگى از آن نابینایى.

*********************

عنه علیه السلام : المَعرِفَةُ نورُ القَلبِ . غرر الحکم : 538.

امام على علیه السلام : شناخت، روشنایى دل است.

*********************

عنه علیه السلام : المَعرِفَةُ بُرهانُ الفَضلِ غرر الحکم : 829.

امام على علیه السلام : شناخت، نشان فضیلت است.

*********************

عنه علیه السلام : المَعرِفَةُ الفَوزُ بالقُدسِ . غرر الحکم : 542 .

امام على علیه السلام : شناختِ [حقّ، موجب ]دست یافتن به قداست است.

*********************

عنه علیه السلام : الإیمانُ مَعرِفَةٌ بِالقَلبِ . نهج البلاغة : الحکمة 227 .

امام على علیه السلام : ایمان، شناخت با دل است.

***********************

الإمامُ الباقرُ علیه السلام ـ فی قولِهِ تَعالى : «و مَن یُؤْتَ الحِکمَةَ فقَدْ اُوتِیَ خَیرا کَثیرا» البقرة : 269 . .  ـ : المَعرِفَةُ بحار الأنوار : 1/215/23

امام باقر علیه السلام ـ درباره آیه «و هرکه حکمت داده شود، هر آینه خیر فراوان داده شده است» ـ فرمود : یعنى شناخت.

***********************

صفات الشیعة عن المعصومِ علیه السلام : بَعضُکُم أکثَرُ صَلاةً مِن بَعضٍ ، و بَعضُکُم أکثَرُ حَجّا مِن بَعضٍ ، و بَعضُکُم أکثَرُ صَدَقَةً مِن بَعضٍ ، و بَعضُکُم أکثَرُ صِیاما مِن بَعضٍ ، و أفضَلُکُم أفضَلُ مَعرِفَةً صفات الشیعة : 93/28 .

صفات الشیعه ـ به نقل از معصوم علیه السلام ـ : بعضى از شما از بعضى دیگر بیشتر نماز مى خوانند، بعضى بیشتر از دیگران حج مى گزارند، بعضى بیشتر از دیگران صدقه مى دهند و بعضى بیشتر از دیگران روزه مى گیرند، اما برترین شما کسى است که شناختش برتر باشد.

***********************

الإمامُ الباقرُ علیه السلام : لا یُقبَلُ عَمَلٌ إلاّ بِمَعرِفَةٍ، و لا مَعرِفَةٌ إلاّ بِعَمَلٍ ، و مَن عَرَفَ دَلَّتهُ مَعرِفتُهُ عَلَى العَمَلِ ، و مَن لَم یَعرِفْ فَلا عَمَلَ لَهُ . تحف العقول : 294 .

امام باقر علیه السلام : هیچ عملى جز با شناخت و هیچ شناختى جز با عمل پذیرفته نشود . هرکه شناخت پیدا کند، آن شناخت او را به عمل رهنمون مى شود و هرکه شناخت نداشته باشد، او را عملى نباشد.

***********************

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : لا یَقبَلُ اللّه ُ عَمَلاً إلاّ بِمَعرِفَةٍ ، و لا مَعرِفَةً إلاّ بِعَمَلٍ ، فمَن عَرَفَ دَلَّتهُ المَعرِفَةُ عَلَى العَمَلِ ، و مَن لَم یَعمَلْ فلا مَعرِفَةَ لَهُ . الکافی : 1/44/2 

امام صادق علیه السلام : خداوند هیچ عملى را جز با شناخت نپذیرد و هیچ شناختى را جز با عمل. پس هرکه شناخت پیدا کند، آن شناخت او را به عمل رهنمون شود و کسى که عمل نکند، شناخت ندارد.

*********************** تفکر منحرف= شناخت منحرف

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : رُبَّ مَعرِفةٍ أدَّت إلى تَضلیلٍ . غرر الحکم : 5349.

امام على علیه السلام : بسا شناختى که به گمراه کردن منتهى شود.

***********************

عنه علیه السلام : رُبَّ عِلمٍ أدّى إلى مَضَلَّتِکَ . غرر الحکم : 5352 .

امام على علیه السلام : بسا دانشى که به گمراهى تو منجر شود.

*********************** تدبرمواد خام شناخت

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : العِلمُ لِقاحُ المَعرِفَةِ . غرر الحکم : 830 .

امام على علیه السلام : دانش، بارور شدن شناخت است.

***********************

عنه علیه السلام : لِقاحُ المَعرِفةِ دِراسَةُ العِلمِ ، لِقاحُ العِلمِ التَّصَوُّرُ و الفَهمُ . غرر الحکم : 7622 و 7623 

امام على علیه السلام : بارور شدن شناخت به تحصیل دانش است؛ بارور شدن دانش به تصوّر و فهم [درست و دقیق آن ]است.

***********************

الإمامُ الحسینُ علیه السلام : دِراسَةُ العِلمِ لِقاحُ المَعرِفةِ . بحار الأنوار : 78/128/11

امام حسین علیه السلام : تحصیل دانش، سبب بارورى شناخت است.

*********************** وظیفه عقل سنجش تفکر منحرف از غیر منحرف:

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لَیسَتِ الرَّویَّةُ کَالمُعایَنَةِ مَع الإبصارِ، فقَد تَکذِبُ العُیونُ أهلَها ، و لا یَغُشُّ العَقلُ مَنِ استَنصَحَهُ . نهج البلاغة : الحکمة 281 ، قال المجلسیّ فی شرح الحدیث: أی الرؤیة الحقیقیّة رؤیة العقل ؛ لأنّ الحواسّ قد تعرض لها الغلط (بحار الأنوار : 1/95/29 )

امام على علیه السلام : تفکّر مانند دیدن با چشم نیست؛ زیرا چشمها گاه به صاحب خود دروغ مى گویند، اما عقل به کسى که از آن راهنمایى خواهد خیانت نمى کند.

***********************

عنه علیه السلام ـ فی التّوحیدِ ـ : لا تَنالُهُ الأوهامُ فتُقَدِّرَهُ، و لا تَتَوَهَّمُهُ الفِطَنُ فتُصَوِّرَهُ ، و لا تُدرِکُهُ الحَواسُّ فتُحِسَّهُ ، و لا تَلمِسُهُ الأیدی فتَمَسَّهُ . نهج البلاغة : الخطبة 186.

امام على علیه السلام ـ در باب یگانگى خدا ـ فرمود : وهمها به او نمى رسند، تا اندازه گیریش کنند و اندیشه هاى باریک بین او را در وهم نیاورند تا تصوّرش نمایند و حواسّ به او نرسند، تا حسّش کنند و دست ها او را لمس نمى کنند، تا با او تماس پیدا نمایند .

*********************** در جواب کسانی که حس را بر عقل ترجیح می دهند:

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام ـ فی مُناظَرَتِهِ الطَّبیبَ الهِندیَّ ـ : أمّا إذ أبَیتَ إلاَّ الجَهالَةَ و زَعَمتَ أنَّ الأشیاءَ لا تُدرَکُ إلاّ بِالحَواسِّ ، فإنّی اُخبِرُکَ أنَّهُ لَیسَ لِلحَواسِّ دَلالَةٌ عَلَى الأشیاءِ ، و لا فیها مَعرِفةٌ إلاّ بِالقَلبِ ، فإنَّهُ دَلیلُها و مُعَرِّفُها الأشیاءَ الّتی تَدَّعی أنَّ القَلبَ لا یَعرِفُها إلاّ بِها . بحار الأنوار : 61/55/45.

امام صادق علیه السلام ـ در مناظره با طبیب هندى ـ فرمود : چون تو ندانسته سخن مى گویى و خیال مى کنى که اشیاء جز به وسیله حواس درک نمى شوند، من به تو مى گویم که حواس جز از طریق قلب (عقل و روح) به اشیاء پى نمى برند و آنها را نمى شناسند. این قلب است که راهنماى حواسّ است و اشیاء را به آن مى شناساند؛ همان اشیایى که تو ادعا مى کنى قلب آنها را جز به وسیله حواسّ نمى شناسد.

***********************

الأمالی للصدوق : فی مُناظَرَةِ الإمامِ الصّادِقِ و أبی شاکِرٍ الدَّیصانیِّ: قالَ أبو شاکِرٍ : قَد عَلمِتَ أنّا لا نَقبَلُ إلاّ ما أدرَکناهُ بِأبصارِنا ، أو سَمِعناهُ بِآذانِنا ، أو لَمَسناهُ بِأکُفِّنا ، أو شَمَمناهُ بِمَناخِرِنا ، أو ذُقناهُ بِأفواهِنا ، أو تَصَوَّرَ فی القُلوبِ بَیانا ، و استَنبَطَتهُ الرِّوایاتُ إیقانا . فقالَ الصادِقُ علیه السلام : ذَکَرتَ الحَواسَّ الخَمسَ و هِیَ لا تَنفَعُ شَیئا بِغَیرِ دَلیلٍ ، کَما لا تَقطَعُ الظُّلمَةُ بِغَیرِ مِصباحٍ .

 الأمالی للصدوق : 433/571 .

الأمالى للصدوق : در مناظره امام صادق علیه السلام و ابو شاکر دیصانى آمده است: ابو شاکر گفت: مى دانید که ما فقط آن چیزى را مى پذیریم که با چشمان خود ببینیم، یا با گوشهایمان بشنویم، یا با دستهایمان لمس کنیم، یا با بینى خود ببوییم، یا با دهانمان بچشیم، یا در دلهایمان تصوّر روشنى از آن داشته باشیم، یا نقل و گزارشهاى مسلّم و یقینى آن را به دست دهد. حضرت فرمود: حواس پنجگانه را ذکر کردى. این حواس بدون راهنما (عقل) هیچ سودى نمى بخشند، همچنان که تاریکى را بدون چراغ روشن نمى توانیم بپیمائیم.

*********************** تعرف اشیاء‌ به اضدادها

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : اعْلَموا أنَّکُم لَن تَعرِفوا الرُّشدَ حتّى تَعرِفوا الّذی تَرَکَهُ ، و لَن تَأخُذوا بِمیثاقِ الکِتابِ حتّى تَعرِفوا الّذی نَقَضَهُ ، و لَن تَمَسَّکوا بِهِ حتّى تَعرِفوا الّذی نَبَذَهُ . نهج البلاغة : الخطبة 147.

امام على علیه السلام : بدانید که شما هرگز راه راست را نخواهید شناخت، مگر این که کسى را که آن را رها کرده است بشناسید و هرگز به پیمان قرآن وفا نخواهید کرد، مگر آن گاه که کسى را که این پیمان را شکسته است بشناسید و هرگز به قرآن چنگ نخواهید زد، مگر این که کسى را که آن را کنار زده است بشناسید

**********************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : یَسیرُ المَعرِفَةِ یُوجِبُ الزُّهدَ فی الدّنیا غرر الحکم : 10984.

امام على علیه السلام : اندکى شناخت، موجب دل برکندن از دنیا مى شود.

**********************

عنه علیه السلام : مَن صَحَّت مَعرِفَتُهُ انصَرَفَت عَنِ العالَمِ الفانی نَفسُهُ و هِمَّتُهُ . غرر الحکم : 9142 .

امام على علیه السلام : هر که شناختش درست باشد، جانش و همّتش از این جهان فانى، روی گردان شود.

**********************

عنه علیه السلام : ثَمَرَةُ المَعرِفَةِ العُزوفُ عَن دارِ الفَناءِ . غرر الحکم : 4651 .

امام على علیه السلام : ثمره شناخت، پشت کردن به سراى فناست.

**********************

عنه علیه السلام : مَن عَرَفَ کَفَّ . غرر الحکم : 7645

امام على علیه السلام : هر که به معرفت دست یابد خویشتندار شود.

**********************

لإمامُ زینَ العابدینُ علیه السلام ـ فی الدُّعاءِ ـ : و اجعَلْنا مِنَ الّذینَ اشتَغَلوا بِالذِّکرِ عَنِ الشَّهَواتِ ، و خالَفوا دَواعِیَ العِزَّةِ . کذا فی المصدر، و لعلّ الصحیح : «الغِرَّة بِواضِحاتِ المَعرِفَةِ  بحار الأنوار : 94/127/19 .

امام زین العابدین علیه السلام ـ در دعا ـ گفت : و ما را از کسانى قرار ده که با یاد تو از خواهشهاى نفس باز ماندند و با روشنى هاى شناخت، با انگیزهاى قدرت طلبى مخالفت کردند.