▒◄علم را بیاموز از هر چیزی وهرکسی(حدیث)

چرا وقتی  کتاب حدیث و قرآن هست ،‌کتابهای استاد صفائی و شهید مطهری و دکارت و...را بخوانیم:

جواب از امام علی علیه السلام:

مَنِ اسْتَقْبَلَ وُجُوهَ الْآرَاءِ عَرَفَ مَوَاقِعَ الْخَطَاءِ   . غررالحکم و دررالکلم، ص442.

هرکس از آرای مختلف استقبال کند با جایگاه های خطا و اشتباه آشنا می‌شود.

*******************************************

۷۰۸۷ .عنه علیه السلام :لا تَسـتَصغِرَنَّ عِندَکَ الرأیَ الخَطیرَ إذا أتاکَ بهِ الرجُلُ الحَقیرُ.

غرر الحکم : ۱۰۲۷۸ .

رأى مهم و ارزشمند را اگر انسانى حقیر هم به تو گفت، دست کم مگیر .

***********************

            رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : أعلَمُ النّاسِ مَن جَمَعَ عِلمَ النّاسِ إلى عِلمِهِ . الأمالی للصدوق : 73/41 .

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : داناترین مردم کسى است که دانش مردم را با دانش خود جمع کند.

**********************************

امام علی علیه السلام :

اضْرِبُوا بَعْضَ الرَّأْیِ بِبَعْضٍ یَتَوَلَّدُ مِنْهُ الصَّوَابُ (4)4. غررالحکم و دررالکلم، ص442.

رأی‌ها را، برخى بر برخى دیگر عرضه کنید (و آنها را کنار هم‏ نهید) که رأى درست این گونه پدید مى‏آید.

*****************************

۲۱۵۹.عنه صلى الله علیه و آله :مَن تَعَلَّمَ باباً مِنَ العِلمِ عَمِلَ بِهِ أو لَم یَعمَل کانَ أفضَلَ مِن أن یُصَلِّیَ ألفَ رَکعَةٍ تَطَوُّعاً.

.روضة الواعظین : ص ۱۷ ، مشکاة الأنوار : ص ۲۴۰ ح ۶۹۳ عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحارالأنوار : ج ۱ ص ۱۸۰ ح ۶۷ ؛ تاریخ بغداد: ج ۶ ص ۵۰ ، إتحاف السادة المتّقین : ج ۱ ص ۱۰۰ نحوه وکلاهما عن ابن عبّاس ، کنزالعمّال : ج ۱۰ ص ۱۴۶ ح ۲۸۷۴۳.

۲۱۵۹.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

آن که بابى از دانش را فرا بگیرد ـ چه به آن عمل کند یا نکند ـ از این که هزار رکعت نماز مستحبى بخواند ، برتر است .

*******************************

۲۱۵۸.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :آن که در پىِ بابى از دانش بیرون مى رود تا با آن ، باطلى را به حق یا گم راهى را به هدایت برگردانَد ، کردارش همچون چهل سال عبادت عابد است .

*********************************

۲۱۶۵.جامع بیان العلم وفضله عن عبد اللّه بن عمرو :إنَّ رَسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله مَرَّ بِمَجلِسَینِ فی مَسجِدِهِ : أحَدُ المَجلِسَینِ یَدعونَ اللّه َ ویَرغَبونَ إلَیهِ ، وَالآخَرُ یَتَعَلَّمونَ الفِقهَ ویُعَلِّمونَهُ ، فَقالَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : کِلاَ المَجلِسَینِ عَلى خَیرٍ ، وأحَدُهُما أفضَلُ مِنَ الآخَرِ صاحِبِهِ ، أمّا هؤُلاءِ فَیَدعونَ اللّه َ ویَرغَبونَ إلَیهِ ، فَإِن شاءَ أعطاهُم وإن شاءَ مَنَعَهُم ، وأمّا هؤُلاءِ فَیَتَعَلَّمونَ ویُعَلِّمونَ الجاهِلَ ، وإنَّما بُعِثتُ مُعَلِّماً ، ثُمَّ أقبَلَ فَجَلَسَ مَعَهُم.

.جامع بیان العلم وفضله : ج ۱ ص ۵۰ ، سنن الدارمی : ج ۱ ص ۱۰۵ ح ۳۵۵ ، تنبیه الغافلین : ص ۴۲۸ ح ۶۶۸ کلاهما نحوه ، کنزالعمّال : ج ۱۰ ص ۱۶۹ ح ۲۸۸۷۳ .

۲۱۶۵.جامع بیان العلم وفضله ( ـ به نقل از عبد اللّه بن عمرو ـ ): پیامبر خدا ، وارد مسجد خود شد و دو مجلس را دید : در یکى [ذکر خدا مى گفتند] و خدا را مى خواندند و به او رغبت مى نمودند . و در دیگرى فقه فرا مى گرفتند و به دیگران مى آموختند ایشان فرمود : «هر دو مجلس بر نیکى اند اما یکى ، برتر از دیگرى است . امّا اینان ، خدا را مى خوانند و به او رغبت مى نمایند . پس اگر بخواهد ، عطایشان مى کند و اگر بخواهد ، باز مى دارد ؛ ولى اینان دانش فرا مى گیرند و به نادان مى آموزند و همانا من ، آموزگار برانگیخته شدم و [اینان ، برترند]» . پس با آنان نشست

********************************

منبع احادیث زیر:‌میزان الحکمه

۲۲۸۴.امام على علیه السلام :هرکس به پیشباز آراى گوناگون برود ، لغزشگاه ها را بشناسد .

۲۲۸۵.امام على علیه السلام :هرکس آراى گوناگون را نداند ، حیله ها وى را درمانده مى کنند .

۲۲۸۶.امام على علیه السلام :هان! خردمند ، کسى است که با اندیشه اى درست و نگاهى دوراندیش ، از آراى گوناگون استقبال کند .

۲۲۸۷.ایّوب علیه السلام :انسان ، خطاى آموزگارش را در نمى یابد ، تا آن که اختلافات (دیگر نظریّات) را بشناسد .

«فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَ أُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَـبِ» .

«پس بشارت بده بندگانم را که به سخن ، گوش فرا مى دهند و بهترینِ آن را پیروى مى کنند ، آنان اند که خدا راهنمایى شان کرده است و هم ایشان ، خردمندان اند» .

۲۲۸۸.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :دو چیز ، شگفت است : سخنى حکیمانه از ابله ، پس آن را بپذیرید ؛ و سخنى ابلهانه از حکیم ، پس آن را بر او ببخشایید که هیچ بردبارى بى لغزش و هیچ حکیمى بى تجربه نیست .

۲۲۹۳.عنه علیه السلام :خُذِ الحِکمَةَ مِمَّن أتاکَ بِها ، وَانظُر إلى ما قالَ ، ولا تَنظُر إلى مَن قالَ.

۲۲۹۳.امام على علیه السلام :حکمت را از هرکس که آن را برایت آورد ، بگیر و به آنچه مى گوید ، بنگر و نه آن که مى گوید

 

۲۲۹۱رسول اللّه صلى الله علیه و آله :خُذِ الحِکمَةَ ولا یَضُرُّکَ مِن أیِّ وِعاءٍ خَرَجَت.

۲۲۹۱.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :حکمت را برگیر . از هرجا که آمده باشد ، زیانى به تو نمى رساند .

 

۲۲۹۲.امام على علیه السلام :به آن که مى گوید ، منگر . به آنچه مى گوید ، بنگر

 

۲۳۰۰.امام على علیه السلام :حکمت ، گم شده مؤمن است . پس آن را هر چند نزد مشرک باشد ، بطلبید که شما اهل آن و بِدان سزاوارترید .

 

۲۳۰۱.امام على علیه السلام :حکمت را بگیرید ، هرچند از مشرکان .

 

۲۳۰۲.امام على علیه السلام :حکمت ، گم شده مؤمن است . پس آن را بگیر؛ هرچند از دهان مشرکان .

 

۲۳۰۳.امام على علیه السلام :حکمت ، گم شده مؤمن است . پس باید آن را بطلبد؛ هرچند در دست شروران باشد .

 

۲۳۰۹.مصباح الشریعة (فیما نَسَبَهُ إلَى الإمامِ الصّادِقِ علیه السلام ): قالَ الحُکَماءُ : خُذِ الحِکمَةَ مِن أفواهِ المَجانینِ

۲۳۰۹.مصباح الشریعة ( ـ در آنچه به امام صادق علیه السلام نسبت داده است ): حکیمان گفته اند :

حکمت را از دهان هاى دیوانگان [ هم] بگیر

*************************

عنه علیه السلام : خُذوا الحَقَ مِن أهلِ الباطِ، و لا تأخُذوا الباطِلَ مِن أهلِ الحَقِّ ، کونوا نُقّادَ الکَلامِ . المحاسن : 1/359/769

عیسى علیه السلام : حق را از اهل باطل فراگیرید و باطل را از اهل حق فرا نگیرید. سخن سنج باشید.

**********************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : العِلمُ دِینٌ ، الصَّلاةُ دِینٌ ، فَانظُروا عَمَّن تَأخُذونَ هذا العِلمَ . کنز العمّال : 28666.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : علم، دین است. نماز، دین است. پس بنگرید که این علم را از چه کسى فرا مى گیرید.

**********************

الإمامُ الحسنُ علیه السلام : عَجَبٌ لِمَن یَتَفَکَّرُ فی مَأکولِهِ کَیفَ لا یَتَفَکَّرُ فی مَعقولِهِ ، فیُجَنِّبَ بَطنَهُ ما یُؤذیهِ ، و یُودِعَ صَدرَهُ ما یُردِیهِ ! بحار الأنوار : 1/218/43.

امام حسن علیه السلام : در شگفتم از کسى که درباره خوراک جسم خود مى اندیشد چگونه درباره خوراک فکر خود نمى اندیشد؟ شکمش را از آنچه زیانبار است پرهیز مى دهد، اما در سینه خود چیزهایى مى سپارد که مایه نابودیش مى شود.

**********************

الإمامُ الباقرُ علیه السلام ـ فی قَولهِ تعالى : «فَلْیَنْظُرِ الإنْسانُ إلى طَعامِهِ» ـ : عِلمِهِ الّذی یَأخُذُه مِمَّن یَأخُذُه المحاسن : 1/347/724.

امام باقر علیه السلام ـ درباره آیه «انسان باید به خوراک خود بنگرد» ـ فرمود : یعنى دانشى را که مى آموزد ، مواظب باشد از چه کسى فرا مى گیرد.

**********************

الإمامُ الکاظمُ علیه السلام : لا عِلمَ إلاّ مِن عالِمٍ رَبّانِیٍّ ، و مَعرِفَةُ العالِمِ بِالعَقلِ . تحف العقول : 387 

امام کاظم علیه السلام : علم جز از عالم ربّانى به دست نیاید (آن را جز از عالم ربّانى نباید فرا گرفت) و شناخت چنین عالمى به خِرَد است

**********************

ذو القَرنَینِ علیه السلام ـ مِن وَصِیَّتِهِ ـ : لا تَتَعَلَّمِ العِلمَ مِمَّن لَم یَنتَفِعْ بِهِ ؛ فَإنَّ مَن لَم یَنفَعْهُ عِلمُهُ لا یَنفَعُکَ . بحار الأنوار : 2/99/53 .

ذو القرنین علیه السلام ـ در سفارش خود ـ فرمود : علم را از کسى که از آن بهره نمى برد، فرا نگیر؛ زیرا کسى که علمش به حال خودش سودى نداشته باشد، به حال تو نیز نخواهد داشت.

**********************

عیسى علیه السلام : مَعشَرَ الحَوارِیِّینَ ، ما یَضُرُّکُم مِن نَتنِ القَطِرانِ إذا أصابَکُم سِراجُهُ ؟! خُذوا العِلمَ مِمَّن عِنْدَهُ و لا تَنظُروا إلى عَمَلِهِ . المحاسن : 1/360/772.

عیسى علیه السلام : اى گروه حواریان! بوىِ گند روغن چراغ، شما را چه زیان، اگر [نور ]چراغش به کارتان آید، دانش را نیز از هر که دارد فراگیرید و به کردار او منگرید.

**********************

 

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : تَعَلَّمْ عِلمَ مَن یَعلَمُ ، و عَلِّمْ عِلمَکَ مَن یَجهَلُ . غرر الحکم : 4579.

امام على علیه السلام : علم را از هر که مى داند بیاموز و علم خود را به کسى که نمى داند بیاموزان.

*****************************حتی از اجسام بی جان و پدیدها و حوادث درس بیاموز

امام کاظم علیه السلام : ما من من شیءٍ تراه عینک الا وفیه موعظه

چیزی وجود ندارد که چشم تو به آن بیافتد الا اینکه در آن درسی برای تو هست

*********************************  شهید مطهری:

عقل و جهل در روایات اسلامی

این شوخی نیست که در حدیثی یک پیشوای مردم بگوید: خدا دو حجت دارد (حجت به امام و پیغمبر گفته می شود) : حجت ظاهر و حجت باطن؛ حجت ظاهر انبیا هستند و حجت باطن عقول مردم. این حدیثی است که از مسلّمات احادیث شیعه است و در کافی هست. ممکن است بگویید بعضی عمل نکردند. من به آن کار ندارم، به هر حال این مطلب هست. جهلی که در این حدیث آمده نیز نقطه مقابل عقل است، و عقل در روایات اسلامی آن نیرو و قوّه تجزیه و تحلیل است. در غالب مواردی که می بینید اسلام جاهل را کوبیده، جاهل در مقابل عالم و به معنی بی سوادنیست، بلکه جاهلْ ضد عاقل است. عاقل کسی است که از خودش فهم و قدرت تجزیه و تحلیل دارد و جاهل کسی است که این قدرت را ندارد. ما خیلی افراد عالم را می بینیم که عالمند ولی جاهلند؛ عالمند به معنی اینکه فرا گرفته از بیرون زیاد دارند، خیلی چیزها یاد گرفته اند؛ اما ذهنشان یک انبار بیشتر نیست، خودشان اجتهاد ندارند، استنباط ندارند، تجزیه و تحلیل در مسائل ندارند. این جور اشخاص از نظر اسلام جاهلند یعنی عقلشان راکد است. ممکن است علمش زیاد باشد ولی عقلش راکد است.

این حدیث را زیاد شنیده اید: اَلْحِکْمَةُ ضالَّةُ الْمُؤْمِنِ حکمت گمشده مؤمن است.

حکمت بدون شک یعنی علمی که محتوی حقیقت باشد، علمی که استحکام و پایه داشته باشد و خیال نباشد.

ما نمی توانیم اینها را درست نقاشی کنیم و کارهایی را که تبلیغاتچی ها می کنند انجام دهیم و الاّ هریک از اینها از نظر ارزش تبلیغاتی برای اسلام فوق العاده است که ایمان تا این حد تقدیس کننده حکمت باشد که بگوید حکمت گمشده مؤمن است؛ یعنی حالت مؤمن برای دریافت حقایق باید حالت کسی باشد که شی ء نفیسی از او گم شده و دائما در جستجوی آن است. این حدیث در احادیث زیادی دنباله دارد. من یک وقتی مدارکش را جمع کردم، شاید به این مضمون بیست جا پیدا کنیم که: خُذُوا الْحِکْمَةَ وَ لَوْ مِنْ اَهْلِ النِّفاقِ حکمت را فرا گیرید ولو از منافقین، ولو از کافران، ولو از مشرکین: وَ لَوْ مِنْ مُشْرِکٍ. یعنی اگر احساس کردی که آنچه او دارد درست است و علم و حکمت است، فکر نکن که او کافر است، مشرک است، نجس است، مسلمان نیست؛ برو بگیر، حکمت مال توست، در دست او عاریه است. اَیْنَما وَجَدَها فَهُوَ اَحَقُّ بِها مؤمن هرجا که حکمت را پیدا کند، خودش را از دیگران سزاوارتر می بیند.

 

بگذریم از این وضع مسخ فرهنگی که ما داریم که همه چیز ما را بد توجیه می کنند؛ در اوایل قرن دوم هجری که آن همه شور و نشاط اسلام برقرار بود و بازار اسلام داغ و پررونق بود، یکمرتبه آن همه علوم خارجیها را از ایرانی و رومی و هندی و یونانی و هرجا که دسترسی داشتند ترجمه کردند و وارد دنیای اسلام نمودند. علت این کار

چه بود و چطور دنیای اسلام عکس العمل مخالف نشان نداد؟ علتش همین بود که این تعلیمات وجود داشت. این تعلیمات زمینه را آماده کرده بود که اگر در اقصی بلاد چین هم کتابی را پیدا می کردند، مانع نمی دیدند که ترجمه اش کنند (اُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصّینِ) [جامع الصغیر، ج /1ص 44]. مثلاً عبداللّه مقفّع که منطق ارسطو را ترجمه کرد، در زمان امام صادق علیه السلام بود. از قبل از زمان امام صادق علیه السلام بلکه از زمان بنی امیّه این کارها شروع شده بود، ولی در زمان امام صادق علیه السلام اوج گرفت. در زمان هارون و مأمون و در عصر ائمه با چه شدتی علوم اوایل ترجمه شد. بیت الحکمه مدرسه ای بوده که در دنیای زمان خودش نظیر نداشته و بعدها هم کم برایش نظیر پیدا شده. ما در میان احادیث و اخبار ائمه خودمان- که این همه با چشم نقد به خلفا نگاه می کردند و انحرافات آنها را مکرر بازگو می نمودند، و خلفا که این همه ملعون و مطرود شده اند بر اثر این بوده که ائمه این همه ملعونشان گفته اند و شناختشان را درباره آنها چنین بیان داشته اند- در یک حدیث نمی بینیم که این کار خلفا به عنوان یک بدعت تلقی شده باشد و بگویند که یکی از چیزهایی که اینها کار را خراب کردند این بود که علوم ملتهای کافر را از یونان و روم و هند و ایران ترجمه کردند و وارد دنیای اسلام نمودند و حال آنکه این در میان عوام بهترین وسیله بود برای کوبیدن آنها، ولی ما حتی در یک حدیث ندیده ایم که این کار خلفا به عنوان یک بدعت و یک امر ضد اسلام تلقی شده باشد.

غرضم این جهت بود که این خودش یک اصلی است که اسلام آورد: خُذُوا الْحِکْمَةَ وَ لَوْ مِنْ اَهْلِ النِّفاقِ. احادیث این موضوع مضامین خیلی عالی دارد.

حدیثی است که روایات ما از حضرت مسیح نقل می کنند که ایشان فرمود: کونوا نُقّادَ الْکَلامِ [بحارالانوار، ج /2ص 96] یعنی آن طور که صرّاف سکّه را نقد می کند، خوب و بدش را تشخیص می دهد و خوبش را می گیرد، شما هم راجع به نکته ها و سخنها چنین باشید. هرچه دیگران دارند می گیریم، خودمان فکر و عقل داریم، از خود نمی ترسیم و بیم نداریم، روی اینها فکر می کنیم، خوبهایش را می گیریم و بدهایش را طرح [طرد]می کنیم.

حال ریشه خُذُوا الْحِکْمَةَ وَ لَوْ مِنْ اَهْلِ الشِّرْکِ (یا وَ لَوْ مِنْ اَهْلِ النِّفاقِ) چیست؟

همین آیه است:

اَلَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ اَلْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ اَلَّذِینَ هَداهُمُ اَللّهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا اَلْأَلْبابِ .

حضرت موسی بن جعفر علیه السلام مخاطبش هشام بن الحکم است که اصلاً کارش کار عقلی و فنی است. او را بیشتر مؤمن به تعقل و تفکر می کند، می فرماید: یا هِشامُ! اِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالی بَشَّرَ اَهْلَ الْعَقْلِ وَ الْفَهْمِ فی کتابِهِ خدا اهل فهم و عقل را در قرآن بشارت داده: فَبَشِّرْ عِبادِ، `اَلَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ اَلْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ. . . که در آیه شریفه، خاصیت تجزیه و تحلیل و غربال کردن و خوب و بد را از هم جدا نمودن که اصلاً خاصیت عقل همین است [بیان شده است. ] خاصیت عقل یکی فرا گرفتن علم و آموختن است، که این مهم نیست؛ از وقتی که شروع می کند به تجزیه و تحلیل، و غَثّ و سمین کردن، و تشخیص خوب از بد، و ریز و درشت کردن، از آن وقت عقل به معنی واقعی به کار می افتد.

دو جمله خوب از بوعلی سینا در این زمینه هست که هردو در کتاب [اشارات ] است. یکی اینکه:

مَنْ تَعَوَّدَ اَنْ یُصَدِّقَ بِغَیْرِ دَلیلٍ فَقَدِ انْخَلَعَ مِنْ کَسْوَةِ الاِْنْسانِیَّةِ.

هرکس که عادت کرده حرف را بدون دلیل قبول کند، او از لباس آدمی بیرون رفته؛ یعنی آدم حرف را بدون دلیل نمی پذیرد. نقطه مقابلش: کسانی که عادت دارند هرچیزی را بی دلیل انکار کنند؛ این هم بد است. می گوید:

کُلُّ ما قَرَعَ سَمْعَکَ مِنَ الْعَجائِبِ فَذَرْهُ فی بُقْعَةِ الاِْمْکانِ ما لَمْ یَذُدْکَ عَنْهُ قائِمُ الْبُرْهانِ.

اگر یک چیز عجیبی شنیدی، مادامی که دلیلی بر امکان یا عدم امکانش نداری رد نکن و قبول هم نکن، بگو ممکن است باشد. انسان واقعی آن است که قبول و ردش بر معیار دلیل باشد و هرجا که دلیل نبود «لاادری» و «نمی دانم» بگوید.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج22، ص: 860

********************************««آیت الله حائری شیرازی»»

ما این دو جمله را داریم :

«اُنْظُرْ اِلی ما قالَ وَ لا تَنْظُرْ اِلی مَنْ قالَ»

نگاه کن ببین چه چیزی گفته شده ،نگاه نکن که چه کسی گفته است

.این یک روایت است . روایت دیگر در ذیل این آیه «فَلْیَنْظُرِ الاِنْسانُ اِلی طَعامِهِ» ،امام باقر(ع) می فرماید : مراد از طعام «عِلْمُهُ الّذی یَاْخُذُهُ عَمَّنْ یَاْخُذُهُ» .

می گوید : «عَمَّنْ: از چه کسی» ،نمی گوید :«عَمَّا:از چه چیزی؟» .یعنی نگاه کند به علمش ببیند از چه کسی می گیرد .

حالا شما می گویید :یک جا به ما گفتید :«ما قال»را نگاه کن ،جای دیگر می گوید :«مَنْ قال»شما کیست ! به ذهن می آید که تناقض باشد .

نه ،تناقض نیست .

در تناقض هست وحدت وجود دارد واین یک وحدت ندارد .چرا ؟چون در آنجا می گوید :«انظر الی ما قال» .این را به کسی می گوید که قدرت تصور و قدرت تصدیق دارد و صاحب نظر است .به او می گوید :«انظر» ؛ می توانی نگاه کنی ،با ناظر دارد حرف می زند و با کسی که چشم بینا دارد صحبت می کند .با این آیة «فَلْیَنْظُرِ الاِنْسانُ اِلی طَعامِهِ» انسان باید به خوراکش نگاه کند .

امام باقر(ع)می فرماید :تو وقتی از کسی عملش را به عنوان خوراک می خواهی مصرف بکنی ،او را بشناس ،ببین آشپزت کیست .این دارد با مقلد حرف می زند ،به کسی که می خواهد تقلید بکند می گوید :تحقیق کن ،ببین او کیست ؟حتی مرجع تقلیدت را با تحقیق بشناس !چرا ؟چون گفته های او خوراک علمی توست . رسالة عملی او را تو می خوری و مصرف می کنی و طعام توست .او را بشناس .پس یکی هست که اوراق مُضِرّه و مُضِلّه را نظر می کند ،تحقیق می کند و جواب می دهد .مضِرّ و مضِلّ نسبی است .برای آدمی که محقق است این مضرّ نیست .از این جهت خرید کتاب های کمونیستی و مضِرّه برای مجتهدین اشکالی ندارد و حلال است و خواندن و نگاه داشتن آن هم حلال است .اما برای کسی که می خواهد مصرف خوراکش کند ،حرام است .در هر چیزی اگر طرف در حد اجتهاد است و می تواند یک حکم را تفکیک کند و حق را از باطل تشخیص دهد برای او حلال است .و اما کسی که قدرت تفکیک و تشخیص ندارد حکم دیگر دارد ؛برای او مضرّ و ممنوع است .

منبع:http://www.haerishirazi.com/?p=1824
کتاب تفکر ،آیت الله حائری شیرازی

**********************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : اُطلُبوا العِلمَ و لَو بِالصِّینِ؛ فإنَّ طَلَبَ العِلمِ فَریضَةٌ عَلى کُلِّ مُسلِمٍ . کنز العمّال : 28697 ، 28698.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دانش را فرا گیرید، گر چه در چین باشد؛ زیرا طلب دانش بر هر مسلمانى واجب است.

*******************

عنه صلى الله علیه و آله : اُطلُبوا العِلمَ ؛ فإنَّهُ السَّبَبُ بَینَکُم و بَینَ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ . الأمالی للمفید : 29/1

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : علم بیاموزید؛ زیرا علم، رشته پیوند میان شما و خداوند عزّ و جلّ است.

************

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : اُطلُبوا التَّعَلُّمَ و لَو بِخَوضِ اللُّجَجِ و شَقِّ المُهَجِ . أعلام الدین : 303.

امام صادق علیه السلام : در جستجوى آموختن دانش برآیید، گر چه با فرو رفتن در ژرفاى دریاها و شکافتن دل ها (ریختن خون ها) باشد.

****************** رابطه شناخت با دانش

لإمامُ علیٌّ علیه السلام : لِقاحُ المَعرِفَةِ دِراسةُ العِلْمِ . غرر الحکم : 7622.

امام على علیه السلام : بارورىِ شناخت به کسب دانش است.

******************

الإمامُ الحسینُ علیه السلام : دِراسةُ العِلمِ لِقاحُ المَعرِفَةِ، و طولُ التَّجارِبِ زِیادَةٌ فِی العَقلِ . بحار الأنوار : 78/128/11.

امام حسین علیه السلام : فراگیرى دانش، معرفت را بارور مى کند و تجربه هاى زیاد، بر خِرد مى افزاید.

*****************************

عنه علیه السلام : مُدارَسةُ العِلمِ لَذَّةُ العُلَماءِ . غرر الحکم : 9755

امام على علیه السلام : گفت و گوى علمى، لذّت دانشمندان است.

*************** 

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : طَلَبُ العِلمِ فَریضَةٌ عَلى کُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ . تنبیه الخواطر : 2/176.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : تحصیلِ دانش بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است.

********************

عنه صلى الله علیه و آله : إذا جاءَ المَوتُ لِطالِبِ العِلمِ و هُوَ عَلى هذهِ الحالَةِ ماتَ و هُوَ شَهیدٌ الترغیب و الترهیب : 1/97/16.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر گاه مرگ دانش جویى در حال آموختن دانش فرا رسد، شهید مرده است.

*********************

عنه صلى الله علیه و آله : مَن طَلَبَ العِلمَ فهُوَ فی سَبیلِ اللّه ِ حَتّى یَرجِعَ . کنز العمّال : 28702.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که در طلب دانش بیرون رود، تا زمانى که برگردد، در راه خدا گام برمى دارد.

****************

عنه صلى الله علیه و آله : مَن طَلَبَ عِلما فَأدرَکَهُ کَتَبَ اللّه ُ لَهُ کِفلَینِ مِنَ الأجرِ ، و مَن طَلَبَ عِلما فلَم یُدرِکْهُ کَتَبَ اللّه ُ لَهُ کِفلاً مِنَ الأجرِ . منیة المرید : 99.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که در طلب دانشى برآید و آن را فرا چنگ آورد، خداوند برایش دو بهره از پاداش نویسد و هر که در طلب دانشى برآید و به آن دست نیابد، خداوند برایش یک بهره از پاداش رقم زند.

*****************

عنه صلى الله علیه و آله : مَن طَلَبَ العِلمَ فهُوَ کالصّائمِ نَهارَهُ ، القائمِ لَیلَهُ ، و إنَّ بابا مِنَ العِلمِ یَتَعَلَّمُهُ الرَّجُلُ خَیرٌ لَهُ مِن أن یَکونَ أبو قُبَیسٍ ذَهَبا فأنفَقَهُ فی سَبیلِ اللّه ِ . منیة المرید : 100.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که دانش بجوید، مانند کسى است که روز خود را به روزه گذراند و شبش را به عبادت. اگر کسى یک باب علم بیاموزد، برایش بهتر است از این که کوه ابو قبیس طلا باشد و او آن را در راه خدا انفاق کند.

****************

عنه صلى الله علیه و آله : مَن طَلَبَ العِلمَ تَکَفَّلَ اللّه ُ لَهُ بِرِزقِهِ . کنز العمّال : 28701.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که دانش بجوید، خداوند روزى او را به عهده گیرد.

******************

عنه صلى الله علیه و آله : مَن تَفَقَّهَ فی دِینِ اللّه ِ کَفاهُ اللّه ُ هَمَّهُ و رَزَقَهُ مِن حَیثُ لا یَحتَسِبُ . کنز العمّال : 28855.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که در راه آموختن و فهمیدن دین خدا بکوشد، خداوند خواهش و روزى او را، از جایى که گمانش را هم نمى برد تأمین کند.

***************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : الشّاخِصُ فی طَلَبِ العِلمِ کَالمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللّه ِ . روضة الواعظین : 15.

امام على علیه السلام : سفر کننده در جستجوى دانش، مانند جهاد کننده در راه خداست.

***************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : مَن جاءَتهُ مَنِیَّتُهُ و هُوَ یَطلُبُ العِلمَ فبَینَهُ و بَینَ الأنبیاءِ دَرَجَةٌ . مجمع البیان : 9/380.

امام على علیه السلام : هر کس در حال طلب دانش مرگش فرا رسد، میان او و پیامبران تنها یک درجه تفاوت باشد.

********************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : إنَّ طالِبَ العِلمِ یَستَغفِرُ لَهُ کُلُّ شَیءٍ حَتَّى الحِیتانُ فِی البَحرِ . کنز العمّال : 28653.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : همه اشیاء، حتى ماهیان دریا، براى جوینده دانش آمرزش مى طلبند.

*******************

عیسى علیه السلام : مَن عَلِمَ ، و عَمِلَ ، و عَلَّمَ ، عُدَّ فِی المَلَکوتِ الأعظمِ عَظیما . تنبیه الخواطر : 1/82.

عیسى علیه السلام : هر کس بداند و عمل کند و یاد دهد، در ملکوت اعظم با عظمت به شمار آید!

******************

عنه صلى الله علیه و آله : أفضَلُ الصَّدَقَةِ أن یَعلَمَ المَرءُ عِلما ثُمَّ یُعَلِّمَهُ أخاهُ . منیة المرید : 105.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بهترین صدقه این است که انسان علمى را بیاموزد و سپس آن را به برادر خود آموزش دهد.

*********************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : یَجیءُ الرَّجُلُ یَومَ القِیامَةِ و لَهُ مِنَ الحَسَناتِ کالسَّحابِ الرُّکامِ أو کالجِبالِ الرَّواسی ، فیَقولُ : یا رَبِّ ، أنّى لی هذا و لَم أعمَلها ؟ فیَقولُ : هذا عِلمُکَ الّذی عَلَّمتَهُ النّاسَ یُعمَلُ بِهِ مِن بَعدِکَ . بحار الأنوار : 2/18/44

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : روز قیامت، مردى را مى آورند با حسناتى چون ابرهاى انبوه، یا کوههاى سر به فلک کشیده. او مى گوید: پروردگارا! اینها را من انجام نداده ام، از کجا آمده اند؟ خداوند مى فرماید: اینها همان دانشى است که به مردم آموختى و بعد از تو به آنها عمل مى شد.

**************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن طَلَبَ العِلمَ للّه ِِ لَم یُصِبْ مِنهُ بابا إلاّ ازدادَ بِهِ فی نَفسِهِ ذُلاًّ ، و فِی النّاسِ تَواضُعا ، و للّه ِِ خَوفا ، و فِی الدِّینِ اجتِهادا ، و ذلکَ الّذی یَنتَفِعُ بِالعِلمِ فَلیَتَعَلَّمْهُ ، و مَن طَلَبَ العِلمَ لِلدّنیا و المَنزِلَةِ عِندَ النّاسِ و الحَظوَةِ عِندَ السُّلطانِ لَم یُصِبْ مِنهُ بابا إلاّ ازدادَ فی نَفسِهِ عَظَمَةً ، و عَلى النّاسِ استِطالَةً ، و بِاللّه ِ اغتِرارا ، و مِنَ الدِّینِ جَفاءً ، فذلکَ الّذی لا یَنتَفِعُ بِالعِلمِ ، فَلْیَکُفَّ وَ لیُمسِکْ عَنِ الحُجَّةِ عَلى نَفسِهِ ، و النَّدامَةِ و الخِزیِ یَومَ القِیامَةِ . روضة الواعظین : 16.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که دانش را براى خدا بیاموزد، به هیچ بابى از آن نرسد مگر این که بیش از پیش خود را حقیرتر بیند، با مردم افتاده تر شود، ترسش از خدا بیشتر گردد و در دین کوشاتر شود. چنین کسى از علم بهره مند مى شود. پس، باید آن را بیاموزد. اما کسى که دانش را براى دنیا و منزلت یافتن نزد مردم و موقعیت یافتن نزد سلطان و حاکم فرا گیرد، به هیچ بابى از آن نرسد مگر این که خود بزرگ بین تر شود و بر مردم بیشتر بزرگى فروشد و از خدا بیشتر غافل شود و از دین بیشتر فاصله گیرد. چنین کسى از دانش سود نمى برد؛ بنا بر این، باید [از تحصیل دانش ]خوددارى ورزد و علیه خود حجّت و پشیمانى و رسوایى در روز قیامت فراهم نیاورد.

**************

عنه صلى الله علیه و آله : مَن کَتَمَ عِلما عِندَهُ ، أو أخَذَ عَلَیهِ اُجرَةً ، لَقِیَ اللّه َ تَعالى یَومَ القِیامَةِ مُلجَما بِلُجامٍ مِن نارٍکنز العمّال : 29150.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس دانشى را که نزد اوست مخفى نگه دارد، یا براى [آموختن ]آن مزد بگیرد، روز قیامت در حالى که لگامى از آتش بر او زده شده است خداوند متعال را دیدار کند.

***************

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : مَنِ احتاجَ النّاسُ إلَیهِ لِیُفَقِّهَهُم فی دِینِهِم فیَسألُهُمُ الاُجرَةَ ، کانَ حَقیقا عَلَى اللّه ِ تَعالى أن یُدخِلَهُ نارَ جَهَنَّمَ . عوالی اللآلی : 4/71/42.

امام صادق علیه السلام : هر کس که مردم براى فهم دین خود به او نیاز پیدا کنند و او از آنان مزد طلب کند، سزاوار است که خداوند متعال او را به آتش دوزخ برد.

*************

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام ـ و قَد قیلَ لَهُ : هؤلاءِ یَقولونَ : إنَّ کَسبَ المُعَلِّمِ سُحتٌ ـ : کَذَبوا أعداءُ اللّه ِ ، إنَّما أرادوا أن لا یُعَلِّموا القُرآنَ ، و لَو أنَّ المُعَلِّمَ أعطاهُ رَجُلٌ دِیَةَ وَلَدِهِ لَکانَ لِلمُعَلِّمِ مُباحا . الکافی : 5/121/2.

امام صادق علیه السلام ـ در پاسخ به این سخن که گفته شد: اینها مى گویند که درآمدِ آموزگار [علوم دینى ]حرام است ـ فرمود : دروغ مى گویند این دشمنان خدا. هدف آنها این است که قرآن را آموزش ندهند. اگر کسى خون بهاى فرزند خود را هم [براى یادگیرى] به آموزگار بدهد، آن خون بها براى آن آموزگار مباح و رواست.

***

معانی الأخبار عن حمزةِ بنِ حَمرانَ : سَمِعتُ أبا عبد اللّه علیه السلام یقولُ: مَنِ استَأکَلَ بِعِلمِهِ افتَقَرَ ، فقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداکَ ! إنَّ فی شیعَتِکَ و مَوالیکَ قَوما یَتَحَمَّلونَ عُلومَکُم ، و یَبُثّونَها فی شیعَتِکُم ، فلا یُعدَمونَ عَلى ذلکَ مِنهُمُ البِرَّ و الصِّلَةَ و الإکرامَ ، فقالَ علیه السلام : لَیسَ اُولئکَ بِمُستَأکِلینَ ، إنَّما المُستَأکِلُ بِعِلمِه الّذی یُفتی بِغَیرِ عِلمٍ و لا هُدىً مِنَ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ؛ لِیُبطِلَ بِهِ الحُقوقَ طَمَعا فی حُطامِ الدّنیا . معانی الأخبار : 181/1

معانى الأخبار ـ به نقل از حمزة بن حمران ـ : از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى فرمود : هر که علم خود را وسیله ارتزاق قرار دهد، نیازمند شود. عرض کردم: فدایت شوم! در میان شیعیان و دوستداران شما گروهى هستند که دانشهاى شما را فرا مى گیرند و آنها را در میان شیعیان شما پخش مى کنند و براى این کار به آنها هدیه مى دهند و احسان و احترام مى شوند. حضرت فرمود: اینان ارتزاق کننده نیستند، بلکه ارتزاق کننده با علم کسى است که بى آن که از علم و هدایتى از جانب خداوند عزّ و جلّ برخوردار باشد، براى پایمال کردن حقوق و رسیدن به حطام دنیوى، فتوا دهد.

************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن لَم یَصبِر عَلى ذُلِّ التَّعَلُّمِ ساعَةً بَقِیَ فی ذُلِّ الجَهلِ أبَدا . عوالی اللآلی : 1/285/135.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس بر خوارى ساعتى دانش آموختن صبر نکند، براى همیشه در خوارى نادانى بماند.

*****

عنه صلى الله علیه و آله : ما مِن مُتَعَلِّمٍ یَختَلِفُ إلى بابِ العالِمِ إلاّ کَتَبَ اللّه ُ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ عِبادَةَ سَنَةٍ . منیة المرید : 100.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ دانش آموزى نیست که به درِ خانه دانشمندى آمد و شد کند، مگر این که خداوند براى هر گامى که بر مى دارد، عبادت یک سال رقم زند.

********

عنه علیه السلام : تَعَلَّموا العِلمَ ؛ فإنَّ تَعَلُّمَهُ حَسَنَةٌ ، و مُدارَسَتَهُ تَسبیحٌ ، و البَحثَ عَنهُ جِهادٌ ، و تَعلیمَهُ لِمَن لا یَعلَمُه صَدَقَةٌ ··· و هُوَ أنیسٌ فِی الوَحشَةِ ، و صاحِبٌ فِی الوَحدَةِ ، و سِلاحٌ عَلى الأعداءِ ، و زَینُ الأخِلاّءِ ، یَرفَعُ اللّه ُ بِه أقواما یَجعَلُهُم فِی الخَیرِ أئمَّةً یُقتَدى بِهِم ، تُرمَقُ أعمالُهُم ، و تُقتَبَسُ آثارُهُم . الأمالی للصدوق : 713/982 .

امام على علیه السلام : دانش بیاموزید؛ زیرا که آموختنِ دانش ثواب و حسنه است و مذاکره اش تسبیح و جستجوى از آن جهاد و یاد دادنش به کسى که آن را نمى داند صدقه··· دانش انیس خلوت است و یار تنهایى و حربه اى علیه دشمن و زیور دوستان. خداوند به واسطه دانش مردمانى را بلند مرتبه گرداند و آنها را پیشواى خوبیها کند تا به آنها تأسى جویند و کردارشان مورد توجّه قرار گیرد و آثارشان اقتباس شود.

***********

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : لا تَعَلَّموا العِلمَ لِتُماروا بِهِ السُّفَهاءَ ، و تُجادِلوا بِهِ العُلَماءَ ، و لِتَصرِفوا (بهِ) وُجوهَ النّاسِ إلَیکُم ، وَ ابتَغوا بِقَولِکُم ما عِندَ اللّه ِ فإنَّهُ یَدومُ و یَبقى ، و یَنفَدُ ما سِواهُ . منیة المرید : 135.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : علم را براى این نیاموزید که با نادانان بستیزید و با دانایان مجادله کنید و مردم را به طرف خود بکشانید. بلکه با سخنان خود آنچه را نزد خداست بجویید؛ زیرا آن است که پایدار و باقى مى ماند و جز آن هر چه هست از بین مى رود.

**********

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : العِلمُ دِینٌ ، الصَّلاةُ دِینٌ ، فَانظُروا عَمَّن تَأخُذونَ هذا العِلمَ . کنز العمّال : 28666.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : علم، دین است. نماز، دین است. پس بنگرید که این علم را از چه کسى فرا مى گیرید.

****************

الإمامُ الحسنُ علیه السلام : عَجَبٌ لِمَن یَتَفَکَّرُ فی مَأکولِهِ کَیفَ لا یَتَفَکَّرُ فی مَعقولِهِ ، فیُجَنِّبَ بَطنَهُ ما یُؤذیهِ ، و یُودِعَ صَدرَهُ ما یُردِیهِ ! . بحار الأنوار : 1/218/43.

امام حسن علیه السلام : در شگفتم از کسى که درباره خوراک جسم خود مى اندیشد چگونه درباره خوراک فکر خود نمى اندیشد؟ شکمش را از آنچه زیانبار است پرهیز مى دهد، اما در سینه خود چیزهایى مى سپارد که مایه نابودیش مى شود.

************

الإمامُ الباقرُ علیه السلام ـ فی قَولهِ تعالى : «فَلْیَنْظُرِ الإنْسانُ إلى طَعامِهِ» ـ : عِلمِهِ الّذی یَأخُذُه مِمَّن یَأخُذُه المحاسن : 1/347/724.

امام باقر علیه السلام ـ درباره آیه «انسان باید به خوراک خود بنگرد» ـ فرمود : یعنى دانشى را که مى آموزد، مواظب باشد از چه کسى فرا مى گیرد.

***********

الإمامُ الکاظمُ علیه السلام : لا عِلمَ إلاّ مِن عالِمٍ رَبّانِیٍّ ، و مَعرِفَةُ العالِمِ بِالعَقلِ . تحف العقول : 387 .

امام کاظم علیه السلام : علم جز از عالم ربّانى به دست نیاید (آن را جز از عالم ربّانى نباید فرا گرفت) و شناخت چنین عالمى به خِرَد است.

***********

ذو القَرنَینِ علیه السلام ـ مِن وَصِیَّتِهِ ـ : لا تَتَعَلَّمِ العِلمَ مِمَّن لَم یَنتَفِعْ بِهِ ؛ فَإنَّ مَن لَم یَنفَعْهُ عِلمُهُ لا یَنفَعُکَ حار الأنوار : 2/99/53 .

ذو القرنین علیه السلام ـ در سفارش خود ـ فرمود : علم را از کسى که از آن بهره نمى برد، فرا نگیر؛ زیرا کسى که علمش به حال خودش سودى نداشته باشد، به حال تو نیز نخواهد داشت.

************

عیسى علیه السلام : مَعشَرَ الحَوارِیِّینَ ، ما یَضُرُّکُم مِن نَتنِ القَطِرانِ إذا أصابَکُم سِراجُهُ ؟! خُذوا العِلمَ مِمَّن عِنْدَهُ و لا تَنظُروا إلى عَمَلِهِ . المحاسن : 1/360/772.

عیسى علیه السلام : اى گروه حواریان! بوىِ گند روغن چراغ، شما را چه زیان، اگر [نور ]چراغش به کارتان آید، دانش را نیز از هر که دارد فراگیرید و به کردار او منگرید.

*************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن عَلَّمَ شَخصا مَسألَةً فقَد مَلَکَ رَقَبَتَهُ . فَقیلَ لَهُ : یا رَسولَ اللّه ِ ، أ یَبیعُهُ ؟ فقالَ علیه السلام : لا ، و لکِنْ یَأمُرُهُ و یَنهاهُ . عوالی اللآلی: 4/71/43.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس مسأله اى را به شخصى بیاموزد او را بنده خود کرده باشد. عرض شد: اى رسول خدا! یعنى مى تواند او را بفروشد؟ فرمود: نه، بلکه به او امر و نهى مى کند.

**************

عنه صلى الله علیه و آله : لا حَسَدَ و لا مَلَقَ إلاّ فی طَلَبِ العِلمِ . کنز العمّال : 28938.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : حسد ورزى و چاپلوسى زشت است مگر در راه آموختن دانش.

************

الخضرُ علیه السلام ـ لِموسى علیه السلام ـ : یا موسى ، تَفَرَّغْ لِلعِلمِ إن کُنتَ تُریدُهُ، فإنَّ العِلمَ لِمَن تَفَرَّغَ کنز العمّال : 44176.

خضر علیه السلام ـ به موسى علیه السلام ـ گفت : اى موسى! اگر دانش مى خواهى، خود را وقف آموختن آن کن؛ زیرا دانش از آنِ کسى است که تمام وقتِ خود را صرف آموختن آن کند.

*************

عنه علیه السلام : مِن صِفَةِ العالِمِ أن لا یَعِظَ إلاّ مَن یَقبَلُ عِظَتَهُ ، و لا یَنصَحَ مُعجَبا بِرَأیِهِ ، و لا یُخبِرَ بِما یَخافُ إذاعَتَهُ . بحار الأنوار : 77/235/3.               

امام على علیه السلام : از ویژگیهاى عالم این است که اندرز ندهد مگر به کسى که اندرز او را بپذیرد و کسى را که به رأى و اندیشه خود مغرور باشد، نصیحت نکند و دانشى را که مى ترسد هدر رود، به کسى نیاموزد.

***************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : العالِمُ مَن عَرَفَ قَدرَهُ ، و کَفى بِالمَرءِ جَهلاً ألاّ یَعرِفَ قَدرَهُ . نهج البلاغة : الخطبة 103

امام على علیه السلام : عالم کسى است که قدر و منزلت خود را بشناسد و آدمى را همین نادانى بس که منزلت خود را نشناسد.

*************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لا تَجعَلوا عِلمَکُم جَهلاً ، و یَقینَکُم شَکّا ، إذا عَلِمتُم فَاعمَلوا ، و إذا تَیَقَّنتُم فَأقدِموا نهج البلاغة : الحکمة 274.

امام على علیه السلام : دانش خود را به نادانى، و یقین خود را به دو دلى تبدیل نکنید؛ هر گاه دانستید، به کار بندید و هر گاه [به کارى ]یقین پیدا کردید، اقدام کنید.

***********

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : أمّا العِلمُ فیَتشَعَّبُ مِنهُ الغِنى و إن کانَ فَقیرا ، و الجُودُ و إن کانَ بَخیلاً ، و المَهابَةُ و إن کانَ هَیِّنا ، و السَّلامَةُ و إن کانَ سَقیما ، و القُربُ و إن کانَ قَصِیّا ، و الحَیاءُ و إن کانَ صَلِفا ، وَ الرِّفعَةُ و إن کانَ وَضیعا ، و الشَّرَفُ و إن کانَ رَذلاً ، و الحِکمَةُ و الحِظوَةُ ، فهذا ما یَتشَعَّبُ لِلعاقِلِ بِعِلمِهِ تحف العقول : 16.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از دانش، بى نیازى منشعب مى شود، هر چند[آدمى] تهیدست باشد و بخشندگى، هر چند بخیل باشد و هیبت، هر چند نرم رفتار و ملایم باشد و تندرستى، هر چند بیمار باشد و قُرب، هر چند دور باشد و آزرم، هر چند پر رو باشد و بلند مرتبگى، هر چند دون پایه باشد و بزرگوارى، هر چند پست باشد و حکمت و بهره مندى. اینها چیزهایى است که براى خردمند از دانش او منشعب مى شود.

**********

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : مَن نَصَبَ نَفسَهُ لِلنّاسِ إماما فعَلَیهِ أن یَبدَأ بِتَعلیمِ نَفسِهِ قَبلَ تَعلیمِ غَیرِهِ ، وَ لیَکُن تَأدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبلَ تَأدیبِهِ بِلِسانِهِ ، و مُعَلِّمُ نَفسِهِ و مُؤَدِّبُها أحَقُّ بِالإجلالِ مِن مُعَلِّمِ النّاسِ و مُؤَدِّبِهِم . بحار الأنوار : 2/56/33.

امام على علیه السلام : هر که خود را پیشواى مردم قرار دهد، باید پیش از آموزش دیگران به آموزش خود بپردازد و پیش از آن که به زبان [مردم را ]تربیت کند، با کردار و رفتارش تربیت نماید آن که آموزگار و مربّى خویش است، بیشتر سزاوار احترام و تجلیل است تا آن که آموزگار و مربّى مردم است.

***************

عنه علیه السلام : عَلَى العالِمِ أن یَعمَلَ بِما عَلِمَ ، ثُمَّ یَطلُبَ تَعَلُّمَ ما لَم یَعلَمْ . غرر الحکم : 6196.

امام على علیه السلام : بر دانشمند است که آنچه را مى داند به کار بندد و سپس در پى یاد گرفتن دانشى رود که نمى داند.

************** 

عنه علیه السلام : إنَّکُم إلَى العَمَلِ بِما عَلِمتُم أحوَجُ مِنکُم إلى تَعَلُّمِ ما لَم تَکونوا تَعلَمونَ . غرر الحکم : 3826.

امام على علیه السلام : شما به عمل کردن آنچه مى دانید نیازمندترید تا آموختن آنچه نمى دانید.

***********

الإمامُ زینُ العابدینَ علیه السلام : مَکتوبٌ فی الإنجیلِ : لا تَطلُبوا عِلمَ ما لا تَعمَلونَ و لَمّا عَمِلتُم بِما عَلِمتُم ؛ فإنَّ العِلمَ إذا لَم یُعمَلْ بِه لَم یَزدَدْ مِنَ اللّه ِ إلاّ بُعدا . بحار الأنوار : 2/28/6.

امام زین العابدین علیه السلام : در انجیل نوشته شده است: تا آنچه را آموخته اید به کار نبسته اید، در پى آموختن آنچه نمى دانید نروید؛ زیرا علم، هر گاه به آن عمل نشود، جز بر دورى [عالم] از خدا نیفزاید.

*************

مصباحُ الشریعة ـ فیما نسبه إلى الإمامِ الصّادقِ علیه السلام ـ : قالَ عیسَى بنُ مریمَ علیه السلام : رَأیتُ حَجَرا مَکتوبا عَلَیهِ: اِقلِبْنی، فقَلَبتُهُ فإذا عَلَیهِ مِن باطِنِهِ مَکتوبٌ : مَن لا یَعمَلُ بِما یَعلَمُ مَشُومٌ عَلَیهِ طَلَبُ ما لا یَعلَمُ ، و مَردودٌ عَلَیهِ ما عَمِلَ . مصباح الشریعة : 345.

مصباح الشریعه ـ در آنچه به امام صادق علیه السلام نسبت داده است ـ : عیسى بن مریم علیه السلام فرمود : سنگى را دیدم که بر روى آن نوشته شده بود: مرا برگردان. چون آن را برگرداندم، آن طرفش نوشته شده بود: هر که آنچه را مى داند به کار نبندد، تحصیل آنچه نمى داند براى او شوم است و آنچه را هم که آموخته است از او پذیرفته نمى شود.

*****************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله ـ کانَ یَقولُ ـ : اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ مِن عِلمٍ لا یَنفَعُ ، و مِن قَلبٍ لا یَخشَعُ ، و مِن نَفسٍ لا تَشبَعُ ، و مِن دَعوَةٍ لا یُستَجابُ لَها . الترغیب و الترهیب : 1/124/1.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ بارها ـ مى فرمود : بار خدایا! به تو پناه مى برم از دانشى که سود نبخشد و از دلى که خاشع نباشد و از نفْسى که سیر نشود و از دعایى که پذیرفته نگردد.

*************

عنه علیه السلام : رُبَّ عالِمٍ قَد قَتَلَهُ جَهلُهُ و عِلمُهُ مَعَهُ لا یَنفَعُهُ . نهج البلاغة : الحکمة 107.

امام على علیه السلام : بسا دانشمندى که نادانیش او را کُشت در حالى که دانشش با او بود و سودش نرساند.

*****************

عنه علیه السلام : رُبَّ جاهِلٍ نَجاتُهُ جَهلُهُ . غرر الحکم : 5301.

امام على علیه السلام : بسا نادانى که نادانیش مایه نجات اوست.       

******************

عنه علیه السلام : رُبَّ جَهلٍ أنفَعُ مِن حِلمٍ . غرر الحکم : 5319 و قوله: «حِلم» یحتمل تصحیفه من: «عِلم» 

امام على علیه السلام : بسا نادانى اى که از دانایى سودمندتر باشد.

**********

عنه علیه السلام : عِلمٌ لا یَنفَعُ کَدَواءٍ لا یَنجَعُ . غرر الحکم : 6292.

امام على علیه السلام : دانشى که سود نبخشد، چون دارویى است که اثر نکند.

***************

عنه صلى الله علیه و آله : رُبَّ حامِلِ فِقهٍ غَیرُ فَقیهٍ ، و مَن لَم یَنفَعْهُ عِلمُهُ ضَرَّهُ جَهلُهُ . الترغیب و الترهیب : 1/126/12.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بسا فقه دانى که فقیه نباشد . و کسى که دانشش او را سود نرساند، نادانیش به او زیان رساند.

************

عنه صلى الله علیه و آله : واضِعُ العِلمِ عِندَ غَیرِ أهلِهِ کَمُقَلِّدِ الخَنازیرِ الجَوهَرَ و اللُّؤلُؤَ و الذَّهَبَ . الترغیب و الترهیب : 1/96/10 

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کسى که علم را در اختیار نااهل بگذارد، مانند کسى است که گردنبند گوهر و مروارید و طلا به گردن خوکان آویزد.

*************

عنه صلى الله علیه و آله : آفَةُ العِلمِ النِّسیانُ ، و إضاعَتُهُ أن تُحَدِّثَ بِهِ غَیرَ أهلِهِ کنز العمّال : 28960.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : آفتِ دانش، فراموشى است و هدر دادنش به این است که آن را به نااهل بیاموزى.

**********

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لا یُدرَکُ العِلمُ بِراحَةِ الجِسمِ غرر الحکم : 10684.

امام على علیه السلام : دانش، با تن آسایى به دست نمى آید.

********************** 

الإمامُ الباقرُ علیه السلام ـ لسَلَمَةَ بنِ کُهَیلٍ و الحَکَمِ ابنِ عُتَیبَةَ ـ : شَرِّقا و غَرِّبا لَن تَجِدا عِلما صَحیحا إلاّ شَیئا یَخرُجُ مِن عِندِنا أهلَ البَیتِ . بحار الأنوار : 2/92/20.

امام باقر علیه السلام ـ به سلمة بن کهیل و حکم بن عتیبه ـ فرمود : اگر به شرق و غرب بروید، هرگز دانش درستى را نخواهید یافت، مگر همان چیزى که از ما خاندان صادر شود.

***************

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : حَدیثٌ فی حَلالٍ و حَرامٍ تَأخُذُهُ مِن صادِقٍ خَیرٌ مِنَ الدّنیا و ما فیها مِن ذَهَبٍ أو فِضَّةٍ المحاسن : 1/358/766.

امام صادق علیه السلام : یک حدیث درباره حلال و حرام که از شخصى راستگو فراگیرى، براى تو بهتر از دنیا و زر و سیمهاى آن است.

************

عنه علیه السلام : لَیتَ السِّیاطَ عَلى رُؤوسِ أصحابی حَتّى یَتَفَقَّهوا فِی الحَلالِ و الحَرامِ . المحاسن:1/358/765.

امام صادق علیه السلام : کاش بالاى سر اصحابم تازیانه بود تا در احکام حلال و حرام دانا شوند.

**************

عنه علیه السلام : رُبَّ عِلمٍ أدّى إلى مَضَلَّتِکَ . غرر الحکم : 5352.

امام على علیه السلام : بسا دانشى که به گمراهى تو انجامد.

***************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن عَرَفَ نَفسَهُ فقَد عَرَفَ رَبَّهُ ، ثُمَّ عَلَیکَ مِنَ العِلمِ بِما لا یَصِحُّ العَمَلُ إلاّ بِه ؛ و هُوَ الإخلاصُ . بحار الأنوار : 2/32/22 

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که خود را شناخت، پروردگارش را شناخت. بعد از آن، بر تو باد تحصیل دانشى که عمل جز با آن درست نباشد و آن اخلاص است.

***************

تنبیه الخواطر : سألَ رجُلٌ رسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله عَن أفضَلِ الأعمالِ ، فقالَ : العِلمُ بِاللّه ِ و الفِقهُ فی دِینهِ ، و کَرَّرَهُما عَلَیهِ ، فقالَ : یا رَسولَ اللّه ِ ، أسألُکَ عَنِ العَمَلِ فتُخبِرُنی عَنِ العِلمِ ؟ ! فقالَ : إنَّ العِلمَ یَنفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ العَمَلِ، و إنَّ الجَهلَ لا یَنفَعُکَ مَعَهُ کَثیرُ العَمَلِ تنبیه الخواطر : 1/82.

تنبیه الخواطر : شخصى از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درباره بهترین کارها سؤال کرد. حضرت فرمود : شناخت خدا و آگاهى در دین او. حضرت این دو جمله را براى آن مرد تکرار نمود. آن مرد عرض کرد: اى رسول خدا! من از شما درباره عمل مى پرسم و شما از علم پاسخم مى دهید؟ حضرت فرمود: با وجودِ علم، عمل اندک هم سودت مى دهد، ولى با وجودِ جهل، عمل بسیار هم به حال تو سودى ندارد.

**************

الإمامُ الکاظمُ علیه السلام : أولى العِلمِ بِکَ ما لا یَصلُحُ لَکَ العَمَلُ إلاّ بِهِ ، و أوجَبُ العَمَلِ عَلَیکَ ما أنتَ مَسؤولٌ عَنِ العَمَلِ بِهِ ، و ألزَمُ العِلمِ لَکَ ما دَلَّکَ عَلى صَلاحِ قَلبِکَ و أظهَرَ لَکَ فَسادَهُ ، و أحمَدُ العِلمِ عاقِبَةً ما زادَ فی عَمَلِکَ العاجِلِ ، فَلا تَشتَغِلَنَّ بِعِلمِ ما لا یَضُرُّکَ جَهلُهُ ، و لا تَغفَلَنَّ عَن عِلمِ ما یَزیدُ فی جَهلِکَ تَرکُهُ . أعلام الدین : 305.

امام کاظم علیه السلام : سزاوارترین دانش براى تو، آن دانشى است که عملت جز با آن درست نشود و ضرورى ترین عمل براى تو، عملى است که [اگر انجام ندهى] در برابر آن باز خواست مى شوى و لازم ترین دانش براى تو، دانشى است که صلاح و فساد دلت را به تو نشان دهد و نیک فرجام ترین دانش، آن دانشى است که بر عمل تو در این دنیا بیفزاید. بنا بر این، به دانستن چیزى که ندانستن آن زیانى به تو نمى رساند، مپرداز و از دانستن چیزى که فرو گذاردنش بر نادانى تو مى افزاید، هرگز غفلت مَوَرز.

****************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : خَیرُ العِلمِ ما أصلَحتَ بِه رَشادَکَ ، و شَرُّهُ ما أفسَدتَ بِهِ مَعادَکَ . غرر الحکم : 5023.

امام على علیه السلام : بهترین دانش، آن است که به کار هدایت و رستگارى تو آید و بدترین دانش آن است که آخرتِ خویش را با آن تباه گردانى.

********************

عنه علیه السلام : خَیرُ العُلومِ ما أصلَحَکَ . غرر الحکم : 4962.

امام على علیه السلام : بهترین دانشها، دانشى است که تو را اصلاح کند.

**********

عنه علیه السلام : العِلمُ بِاللّه ِ أفضَلُ العِلمَینِ . غرر الحکم : 1674.

امام على علیه السلام : خداشناسى، بهترین علم است.

*************

عنه علیه السلام : خَیرُ العِلمِ ما قارَنَهُ العَمَلُ . غرر الحکم : 4968.

امام على علیه السلام : بهترین دانش، آن است که عمل همراهش باشد.

*************

عنه علیه السلام : أنفَعُ العِلمِ ما عُمِلَ بِهِ . غرر الحکم : 2933.

امام على علیه السلام : سودمندترین دانش، دانشى است که به کار بسته شود.

***********

عنه علیه السلام : مِن فَضلِ عِلمِکَ استِقلالُکَ لِعِلمِکَ غرر الحکم : 9420.

امام على علیه السلام : از فزونى دانش توست که دانشت را کم شمارى.

************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : رَأسُ العِلمِ التَّمییزُ بَینَ الأخلاقِ، و إظهارُ مَحمودِها ، و قَمعُ مَذمومِها غرر الحکم : 5267.

امام على علیه السلام : سرِ دانش، تمیز دادن خویها از یکدیگر و آشکار ساختن پسندیده آنها و درهم کوفتن نکوهیده اش مى باشد.

*************** علم مساوی است با افزایش ظرفیت روحی(رفق)

عنه علیه السلام : رَأسُ العِلمِ الرِّفقُ ، رَأسُ الجَهلِ الخُرقُ . غرر الحکم : 5224 ـ 5225.

امام على علیه السلام : سرِ دانایى، نرمش است؛ سر نادانى خشونت است.

****************

لإمامُ علیٌّ علیه السلام : العُلومُ أربَعَةٌ : الفِقهُ لِلأدیانِ ، و الطِّبُّ لِلأبدانِ ، و النَّحوُ لِلّسانِ ، و النُّجومُ لِمَعرِفَةِ الأزمانِ . بحار الأنوار : 1/218/42 .

امام على علیه السلام : دانشها چهار گونه اند: دین شناسى، پزشکى، دستور زبان و ستاره شناسى براى شناخت زمانها.

*********

عنه علیه السلام : العِلمُ عِلمانِ : مَطبوعٌ و مَسموعٌ، و لا یَنفَعُ المَسموعُ إذا لَم یَکُنِ المَطبوعُ . نهج البلاغة : الحکمة 338.

امام على علیه السلام : دانش بر دو گونه است: سرشتین و شنیدنى (ذاتى و اکتسابى) و چنانچه دانشِ سرشتین نباشد، دانشِ شنیدنى سودى ندهد.

************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : العِلمُ ثَلاثَةٌ ، و ما سِوى ذلکَ فهُوَ فَضلٌ : آیَةٌ مُحکَمَةٌ ، أو سُنَّةٌ قائمَةٌ ، أو فَریضَةٌ عادِلَةٌ کنز العمّال : 28659.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : علم [حقیقى] سه تاست و جز آنها فضل است: آیه اى محکم، یا سنّتى جارى، یا فریضه اى میانه . درباره این سه جمله شارحان و مترجمانِ اصول کافى توضیحاتى داده اند که علاقه مندان مى توانند به اصول کافى، جلد اول، باب صفة العلم و فضله و فضل العلماء، حدیث شماره یک، مراجعه کنند ـ م.

*****************

عنه صلى الله علیه و آله : العِلمُ ثَلاثَةٌ : کِتابٌ ناطِقٌ ، و سُنَّةٌ ماضِیَةٌ ، و لا أدری . کنز العمّال : 28660.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : علم سه تاست: کتابى ناطق و سنّتى جارى و [گفتن] نمى دانم.

*****************

الإمامُ الکاظمُ علیه السلام : وَجَدتُ عِلمَ النّاسِ فی أربَعٍ : أوَّلُها أن تَعرِفَ رَبَّکَ ، و الثّانِیَةُ أن تَعرِفَ ما صَنَعَ بِکَ ، و الثّالِثَةُ أن تَعرِفَ ما أرادَ مِنکَ ، و الرّابِعَةُ أن تَعرِفَ ما یُخرِجُکَ مِن دِینِکَ . کشف الغمّة : 3/45

امام کاظم علیه السلام : دانشِ مردم را در چهار قسم یافتم: نخست این که پروردگارت را بشناسى، دوم این که بدانى با تو چه کرده است، سوم این که بدانى از تو چه خواسته است و چهارم این که آنچه تو را از دینت بیرون مى برد، بشناسى.

***************

الخضرُ علیه السلام ـ فی وَصِیَّتِهِ لِموسى علیه السلام ـ : أشعِرْ قَلبَکَ التَّقوى تَنَلِ العِلمَ . کنز العمّال : 44176.

خضر علیه السلام ـ در سفارش به موسى علیه السلام ـ گفت : بر دلت جامه تقوا بپوشان تا به دانش دست یابى.

**************** شناخت+احساس=عقیده(علمی که در دل است)

عنه صلى الله علیه و آله : العِلمُ عِلمانِ : فعِلمٌ فِی القَلبِ و ذلکَ العِلمُ النّافِعُ ، و عِلمٌ عَلى اللِّسانِ فذلکَ حُجَّةُ اللّه ِ عَلَى ابنِ آدَمَ . کنز العمّال : 28667.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : علم دو گونه است: علمى که در دل است و علم سودمند همین علم است و علمى که بر زبان است و حجّت خدا بر آدمى این علم است.

***********************

عنه علیه السلام ـ فی ذِکرِ النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله ـ : طَبیبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ ··· مُتَتبِّعٌ بِدَوائهِ مَواضِعَ الغَفلَةِ و مَواطِنَ الحَیرَةِ . [و قالَ فی بَنی اُمَیَّةَ :] لَم یَستَضیئُوا بِأضواءِ الحِکمَةِ ، و لَم یَقدَحوا بِزِنادِ العُلومِ الثّاقِبَةِ ، فَهُم فی ذلکَ کالأنعامِ السّائمَةِ ، وَ الصُّخورِ القاسِیَةِ . نهج البلاغة : الخطبة 108.

امام على علیه السلام ـ در وصف پیامبر صلى الله علیه و آله ـ فرمود : پزشکى است که با دانشِ پزشکى خود میان مردم مى گردد··· با داروى خود در پى یافتن جایگاههاى غفلت و سرگردانى است. آنان ـ یعنى بنى امیه ـ از پرتوهاى حکمت، روشنایى نگرفتند و از آتش زنه هاى علوم فروزان، آتشِ [علوم حقّه الهى را ]استخراج نکردند. از این رو، همانند چارپایانِ چرنده و تخته سنگهاى سخت هستند .

*****************

عنه صلى الله علیه و آله : مَن غَلَبَ عِلمُهُ هَواهُ فَهو عِلمٌ نافِعٌ . بحار الأنوار : 70/71/21.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر که دانشش بر هوسش چیره آید، این دانش دانشى سودمند است.

**************

عیسى علیه السلام : الدِّینارُ داءُ الدِّینِ ، و العالِمُ طَبیبُ الدِّینِ ، فإذا رَأیتُمُ الطَّبیبَ یَجُرُّ الدّاءَ إلى نَفسِهِ فَاتَّهِموهُ ، وَ اعلَموا أنَّهُ غَیرُ ناصِحٍ لِغَیرِهِ . الخصال : 113/91.

عیسى علیه السلام : دینار، مرض دین است و عالِم، پزشک دین. پس، هر گاه دیدید که پزشک به این مرض مبتلا شده است به او بدگمان باشید و بدانید که او خیرخواه دیگران نیست.

**************

عنه علیه السلام : کَیفَ یَکونُ مِن أهلِ العِلمِ مَن یَطلُبُ الکَلامَ لِیُخبِرَ بِهِ ، و لا یَطلُبُ لِیَعمَلَ بِهِ ؟ ! . منیة المرید : 141.

عیسى علیه السلام : چگونه از اهل علم باشد کسى که سخن را فرا مى گیرد براى این که بازگو کند و فرایش نمى گیرد براى این که به آن عمل کند؟

************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : کونوا لِلعِلمِ وُعاةً ، و لا تَکونوا لَهُ رُواةً . کنز العمّال : 29335.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دریابنده علم باشید، نه روایت کننده آن.

****************

عنه صلى الله علیه و آله : هِمَّةُ العُلَماءِ الوِعایَةُ ، و هِمَّةُ السُّفَهاءِ الرِّوایَةُ . کنز العمّال : 29337.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اهتمام دانایان به فهمیدن است و اهتمام نادانان به روایت کردن.