▒◄ عبرت

دانلودفایل ورد----»عبرت

کَتَبَ هارونُ إلى مُوسىَ بْنِ جَعْفَرٍ علیهماالسلام : عِظْنی وَأوْجِزْ قالَ : فَکَتَبَ إلَیْهِ : ما مِنْ شَیْءٍ تَراهُ عَیْنُکَ إلاّ وَفیهِ مَوْعِظَةٌ-- بحار الانوار، علامه مجلسی، ج68، ص324، ط بیروت.

هارون به حضرت موسى بن جعفر علیهماالسلام نوشت : مرا موعظه کن ولى کوتاه و مختصر ، حضرت نوشتند : چیزی نیست که چشم تو آنرا ببیند الا اینکه در آن موعظه و عبرتی باشد

{امام علیه السلام در واقع قصد داشتند به هارون بفهماند که او چشم بینا و گوش شنوا ندارد و الا همه ی عالم موعظه است.}

معنای موعظه: امیرالمؤمنین(علیه السّلام) در موارد متعدد موعظه را تفسیر فرموده اند که از آن جمله است: (المواعظ حیاة القلوب) : اندرزها مایه زندگی دلهاست؛ (المواعظ صقال النفوس وجلاء القلوب) : اندرزها صیقل بخش جانها و جلاء دهنده دلهاست؛ (بالمواعظ تنجلی الغفلة) : با اندرزهاست که پرده غفلت کنار می رود؛ (نعم الهدیة الموعظة) : خوب هدیه ای است اندرز.

***************

امام کاظم علیه السلام:خذ موعظتک من الدهر و اهله : اندرز خود را از روزگار و مردم آن بگیر

 بحارالانوار, ج 78, ص 306.

********************************

حالا که طبق فرموده امام کاظم در هر چیزی پند و موعظه است پس چرا چیزی از آن نصیب ما نمی شود؟

امام علی علیه السلام:

بَینَکُم وَ بَینَ المَوعِظَةِ حِجابٌ مِنَ الغَفلَةِ وَ الغِرَّةِ؛- غرر الحکم: ح ۴۴۵۰/ گزیده غررالحکم و دررالکلم، ص44

میان شما و اندرز، پرده اى از غفلت و فریفتگى است.

**********

عنه علیه السلام : و إنَّ لَکُم عَلَما ، فاهتَدُوا بعَلَمِکُـم . نهج البلاغة : الخطبة 176.

امام على علیه السلام : و براى شما نشانه اى [قرار داده شده ]است. پس با نشانه خود، راه یابید.

************ عبرت از تاریخ وگذشتگان

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : اِعتَبِروا؛ فَقَد خَلَتِ المَثُلاتُ فیمَن کانَ قَبلَکُم . کنز الفوائد : 2/31.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : عبرت گیرید که در میان پیشینیان شما درسهاى عبرت هست .

*********** مراقبه- تفکر - عبرت

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : عَوِّدُوا قُلوبَکُمُ التَّرَقُّبَ ، و أکثِرُوا التَّفَکُّرَ و الاعتِبارَ . کنز العمّال : 5709 .

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دلهایتان را به مراقبت عادت دهید و زیاد بیندیشید و عبرت بگیرید

*****************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : فاتَّعِظوا عِبادَ اللّه ِ بِالعِبَرِ النَّوافِعِ، و اعتَبِروا بِالآیِ السَّواطِعِ، و ازدَجِروا بِالنُّذُرِ البَوالِغِ . نهج البلاغة: الخطبة85.

امام على علیه السلام : اى بندگان خدا! از عبرتهاى سودمند درس گیرید و از نشانه هاى درخشان عبرت آموزید و از هشدارهاى رسا متنبّه شوید (از گناهان باز ایستید)

***********************

امام صادق (ع): لا یَصِحُّ الاعِتبَارُ إلاّ لأهلِ الصَّفا وَ البَصیرَة؛

عبرت صحیح و مفید فقط برای اهل بصیرت و پاکدلان میسر می گردد.

بحار الانوار، ج 68، ص 326.

********************

قالَ لُقمانُ علیه السلام لاِبنِهِ: یا بُنَیَّ، اِتَّعِظ بِالصَّغیرِ قَبلَ أن یَنزِلَ بِکَ الکَبیرُ؛

لقمان علیه السلام به پسرش گفت: پسرم! با [بلاى] کوچک پند بگیر، پیش از آنکه [بلاى] بزرگ بر تو فرود آید.         الاختصاص: ص ۳۳۶ / حکمتنامه لقمان، ص90

************************

عنه علیه السلام : لا تَکُن مِمَّن یَرجو الآخِرَةَ بِغَیرِ العَمَلِ ··· یَصِفُ العِبرَةَ و لا یَعتَبِرُ، و یُبالِغُ فی المَوعِظَةِ و لا یَتَّعِظُ . نهج البلاغة : الحکمة 150.

امام على علیه السلام : از کسانى مباش که بدون کار، به آخرت چشم امید دوخته است··· عبرتها را بیان مى کند، اما خود از آنها درس نمى گیرد، در اندرز دادن به دیگران مى کوشد، و خود پند نمى آموزد.

****************راه عبرت گرفتن

عنه علیه السلام : رَحِمَ اللّه ُ عَبدا تَفَکَّرَ وَ اعتَبَرَ، فأبصَرَ إدبارَ ما قَد أدبَرَ، و حُضورَ ما قَد حَضَرَ . بحار الأنوار : 73/119/109.

امام على علیه السلام : خداى رحمت کند بنده اى را که بیندیشد و عبرت گیرد؛ پس، رفتن آنچه را که رفته و فرا رسیدن آنچه را که فرا رسیده است، ببیند.

**********************

عنه علیه السلام : لقَد جاهَرَتکُمُ العِبَرُ، و زُجِرتُم بِما فیهِ مُزدَجَرٌ، و ما یُبَلِّغُ عنِ اللّه ِ بَعدَ رُسُلِ السَّماءِ إلاّ البَشَرُ . نهج البلاغة : الخطبة 20.

امام على علیه السلام : عبرت ها بر شما آشکار گشته و با عوامل بازدارنده نهى شده اید و پس از فرستادگان آسمان (فرشتگان) کسى جز بشر پیام خدا را ابلاغ نمى کند.

******************

 یَنظُرُ المُؤمِنُ إلَى الدّنیا بِعَینِ الاعتِبارِ، و یَقتاتُ مِنها بِبَطنِ الاضطِرارِ نهج البلاغة : الحکمة 367..

امام على علیه السلام:مؤمن دنیا را با دیده عبرت مى نگرد و از روى ناچارى،ازآن‌خوراک‌برمى گیرد

*************************

عنه علیه السلام : أفضَلُ العَقلِ الاعتِبارُ، وَ أفضَلُ الحَزمِ الاستِظهارُ، وَ أکبَرُ الحُمقِ الاغتِرارُ . غرر الحکم : 3273.

امام على علیه السلام : برترین خرد، عبرت گرفتن است و برترین دوراندیشى، احتیاط کردن و پشتیبان جُستن است و بزرگترین بی خردى، فریب خوردن (و غفلت) است.

***********************

عنه علیه السلام : بِالاستِبصارِ یَحصُلُ الاعتِبارُ . غرر الحکم : 4351.

امام على علیه السلام : با بصیرت است، که عبرت آموختن حاصل مى شود.

**********************

عنه علیه السلام : کـسبُ العَقلِ الاعتِبارُ و الاستِظهارُ ، و کَسبُ الجَهلِ الغَفلَةُ و الاغتِرارُ . غرر الحکم : 7227.

امام على علیه السلام : دستاوردِ خرد، پند گرفتن و احتیاط است و دستاورد نابخردى، غفلت و فریب خوردگى.

***********************

عنه علیه السلام : مَن جَهِلَ قَلَّ اعتِبارُهُ . غرر الحکم : 7837.

امام على علیه السلام : هرکه نابخرد باشد، پند گرفتنش اندک است.

**********************

عنه علیه السلام : مَن لَم یَعتَبِرْ بِتَصاریفِ الأیّامِ لَم یَنزَجِر بِالمَلامِ . غرر الحکم : 8661.

امام على علیه السلام : هرکه از دگرگونیها و پیشامدهاى زمانه درس نگیرد، سرزنش در او کارگر نباشد.

********************

عنه علیه السلام : اُوصیکُم بِتقوَى اللّه ِ ··· و داوُوا بِها الأسقامَ ، و بادِروا بِها الحِمامَ، و اعتَبِروا بِمَن أضاعَها، و لا یَعتَبِرَنَّ بِکُم مَن أطاعَها . نهج البلاغة : الخطبة 191.

امام على علیه السلام : شما را به تقواى الهى سفارش مى کنم ··· با آن بیماریها را درمان کنید و با آن به پیشواز مرگ روید و از کسانى که آن را فرو گذاشتند، عبرت گیرید و مبادا مایه عبرت کسانى شوید که راه تقوا در پیش مى گیرند.

**********

الاعتِبارُ مُنذِرٌ ناصِحٌ، مَن تَفَکَّرَ اعتَبَرَ، و مَنِ اعتَبَرَ اعتَزَلَ، و مَنِ اعتَزَلَ سَلِمَ . بحار الأنوار : 78/92/101.

امام على علیه السلام : عبرت گیرى، هشدار دهنده اى صادق است، کسى که بیندیشد، عبرت گیرد و کسى که عبرت گیرد،[از گناهان و عوامل مهلک] کناره گیرد و کسى که کناره گیرى کند سالم ماند

***********************

 عنه علیه السلام : الاعتِبارُ یَقودُ إلَى الرَّشادِ . بحار الأنوار : 78/92/101

امام على علیه السلام : عبرت گرفتن، به راه راست مى کشاند.

*************************

 عنه علیه السلام : الاعتِبارُ یُفیدُ الرَّشادَ . غرر الحکم : 1037.

امام على علیه السلام : فایده عبرت آموختن، رهیابى و رستگارى است.

****************

عنه علیه السلام : مَنِ اعتَبَرَ أبصَرَ، و من أبصَرَ فَهِم، و مَن فَهِمَ عَلِمَ . نهج البلاغة : الحکمة 208.

امام على علیه السلام : هرکه عبرت گیرد، بینش یابد و هرکه بینش یابد فهیم گردد و هرکه فهیم شود، دانا گردد.

***********************

عنه علیه السلام : ذِمَّتی بِما أقولُ رَهینَةٌ و أنا بِه زَعیمٌ: إنَّ مَن صَرَّحَت لَهُ العِبَرُ عَمّا بَینَ یَدَیهِ مِنَ المَثُلاتِ حَجَزَهُ التَّقوى عَن تَقَحُّمِ الشُّبُهاتِ . بحار الأنوار : 78/3/51.

امام على علیه السلام : گردنم در گرو سخنى است که مى گویم و درستى آن را ضمانت مى کنم؛ هر کسى با دیده عبرت به سرگذشت پیشینیان و کیفرهایى که بر سر آنان آمده است بنگرد، پرهیزگارى ، او را از فرو افتادن در شبهات باز دارد.

******************

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : الزَّمانُ یُریکَ العِبَرَ . غرر الحکم : 1026.

امام على علیه السلام : روزگار، عبرتها را به تو نشان مى دهد.

***************

عنه علیه السلام : و إنَّ لَکُم فی القُرونِ السّالِفَةِ لَعِبرَةً، أینَ العَمالِقَةُ و أبناءُ العَمالِقَةِ ؟ ! أینَ الفَراعِنَةُ وَ أبناءُ الفَراعِنَةِ ؟! أینَ أصحابُ مَدائنِ الرَّسِّ الّذین قَتَلوا النَّبِیّینَ، و أطفَؤوا سُنَنَ (سِیَرَ) المُرسَلِینَ، و أحیَوا سُنَنَ الجَبّارینَ . . نهج البلاغة: الخطبة182.

امام على علیه السلام : راستى که در اقوام و ملل پیشین براى شما درس عبرتى است. کجایند عمالقه .( قومى باستانى در شمال عربستان مى زیستند . ایشان قومى از عرب بائده و از فرزندان عملیق ابن لاوذبن ارم بن سام بن نوح، و مردانى تنومند و بلند قامت بودند .) و زادگان عمالقه؟ کجایند فرعونان و فرعون زادگان؟ کجایند مردمان شهرهاى رَسّ؛ همانان که پیامبران را کشتند و سنّتهاى فرستادگان الهى را از بین بردند و شیوه هاى ستمگران را زنده ساختند؟

*************

عنه علیه السلام : إنَّ الاُمورَ إذا اشتَبَهَت اعتُبِرَ آخِرُها بِأوَّلِها . نهج البلاغة : الحکمة 76

امام على علیه السلام : هرگاه امور همانند (و مورد اشتباه) شوند، فرجام آنها با آغازشان سنجیده مى شود.

*************

عنه علیه السلام ـ لَمّا تَلا : «أَلْهاکُمُ التَّکاثُرُ * حَتّى زُرْتُمُ المَقابِرَ» . . التکاثر : 1 و 2 .ـ : أ فَبِمَصارِعِ آبائهِم یَفخَرونَ ؟! ··· و لَأَن یَکونوا عِبَرا أحَقُّ مِن أن یَکونوا مُفتَخَرا ··· و لَئن عَمِیَت آثارُهُم و انقَطَعَت أخبارُهُم، لَقَد رَجَعَت فِیهِم أبصارُ العِبَرِ، و سَمِعَت عَنهُم آذانُ العُقولِ، و تَکَلَّموا مِن غَیرِ جِهاتِ النُّطقِ . نهج البلاغة : الخطبة 221.

امام على علیه السلام ـ پس از تلاوت این آیه که : «شما را فخر فروشى به یکدیگر مشغول داشت، تا آن جا که به دیدن گورها رفتید» ـ فرمود : آیا به گورهاى پدرانشان مى نازند؟··· اگر آنان مایه عبرت باشند سزاوارتر است تا وسیله فخر و نازش ···

اگر آثار آنان ناپدید گشته و خبرهایشان از بین رفته، دیدگان عبرت آموز به آنان مى نگرد و گوشهاى خردها سخنان آنان را مى شنود؛ آنان با ابزارهایى غیر از ابزار گفتار ، سخن مى گویند.

*************

عنه علیه السلام : ثمّ إنَّ الدّنیا دارُ فَناءٍ و عَناءٍ، و غِیَرٍ و عِبَرٍ ··· و مِن غِیَرِها أنَّکَ تَرَى المَرحومَ مَغبوطا، و المَغبوطَ مَرحوما، لَیسَ ذلِکَ إلاّ نَعیما زلَّ (زالَ) و بُؤسا نَزَلَ، . و فی بحار الأنوار : 78/22/83 «لیس بینهم إلاّ نعیم زال، أو مثلة حلّت، أو موت نزل». و مِن عِبَرِها أنَّ المَرءَ یُشرِفُ عَلى أملِهِ فَیقتَطِعُهُ حُضورُ أجَلِهِ . نهج البلاغة : الخطبة 114.

امام على علیه السلام : وانگهى دنیا سراى نیستى و رنج و دگرگونیها و عبرتهاست··· نمونه دگرگونیهایش این است که شخصى را مى بینى که [تا دیروز] قابل ترحّم بود و [امروز] بر او رشک برده مى شود و دیگرى را مى بینى که [تا دیروز] بر او رشک برده مى شد و [امروز ]قابل ترحّم است و این نیست مگر بدان سبب که نعمتى از چنگش بیرون رفته و بینوایى و مسکنتى بدو رسیده است. نمونه عبرتهاى آن این است که آدمى به آرزوى خود نزدیک مى شود، اما فرا رسیدن مرگ ، مانع رسیدن او به آرزویش مى گردد.

***************

عنه علیه السلام : المُدَّةُ و إن طالَت قَصیرَةٌ، و الماضی لِلمُقیمِ عِبرَةٌ، و المَیِّتُ لِلحَیِّ عِظَةٌ . الأمالی للصدوق : 170/169 .

امام على علیه السلام : مدّت [عمر] هر چند دراز باشد، کوتاه است و آن که رفته براى آن که هنوز هست، مایه عبرت است و مرده براى زنده، مایه پند.

***********

عنه علیه السلام : إنَّ لِلباقینَ بِالماضینَ مُعتَبَرا، إنّ لِلآخِرِ بِالأوَّلِ مُزدَجَرا . غرر الحکم : 3425 ـ 3426.

امام على علیه السلام : رفتگان براى ماندگان مایه عبرتند و گذشتگان براى آیندگان سبب باز ایستادن [از دنیاخواهى و معصیت خدا].

**************

عنه علیه السلام : قَدِ اعتَبَرَ بِالباقی مَنِ اعتَبَرَ بِالماضی . غرر الحکم : 6673.

امام على علیه السلام : کسى که از گذشته عبرت گرفت، براى آنچه باقى مانده عبرت گرفته است.

**************

عنه علیه السلام : کَفَى مُخبِرا عَمّا بَقِیَ مِنَ الدّنیا ما مَضى مِنها . غرر الحکم : 7057.

امام على علیه السلام : گذشته دنیا، براى خبر دادن از آینده آن کافى است.

************

عنه علیه السلام : کَفى مُعتَبَرا لاُِولی النُّهى ما عَرَفوا . غرر الحکم : 7060.

امام على علیه السلام : براى عبرت گرفتن خردمندان، آنچه را [از دنیا] شناخته اند کافى است.

*************

عنه علیه السلام : فی تَصاریفِ الدّنیا اعتِبارٌ . غرر الحکم : 6453.

امام على علیه السلام : در پیشامدها و دگرگونیهاى دنیا، عبرت آموزى است .

************

عنه علیه السلام : فی تَصاریفِ القَضاءِ عِبرَةٌ لاُِولی الألبابِ و النُّهى . غرر الحکم : 6467.

امام على علیه السلام : در دگرگونیهاى قضا[ى الهى ]براى صاحبدلان و خردمندان عبرت است.

***********

عنه علیه السلام : فی تَعاقُبِ الأیّامِ مُعتَبَرٌ لِلأنامِ . غرر الحکم : 6519.

امام على علیه السلام : در پى هم آمدن روزها (دولت ها) ، درس عبرتى است براى مردمان.

************

عنه علیه السلام : لَوِ اعتَبَرتَ بِما أضَعتَ مِن ماضی عُمرِکَ لَحَفِظتَ ما بَقِیَ . غرر الحکم : 7589

امام على علیه السلام : اگر از عمر گذشته خود که تلف کرده اى عبرت گیرى، بى گمان باقیمانده عمرت را پاس دارى.

*********

عنه علیه السلام ـ مِن کِتابِهِ إلى مُعاوِیةَ ـ : و لَوِ اعتَبَرتَ بِما مَضى حَفِظتَ ما بَقِیَ . نهج البلاغة: الکتاب49.

امام على علیه السلام ـ در نامه اى به معاویه ـ نوشت : اگر از آنچه گذشته است عبرت مى گرفتى، آنچه را مانده است قدر مى دانستى.

*****************

 عنه علیه السلام ـ مِن کِتابِهِ إلَى الحارِثِ الهَمْدانیِّ ـ : و صَدِّقْ بِما سَلَفَ مِنَ الحَقِّ، و اعتَبِرْ بِما مَضى مِنَ الدّنیا لِما بَقِیَ مِنها؛ فإنَّ بعَضَها یُشبِهُ بَعضا، و آخِرُها لاحِقٌ بِأوَّلِها، وَ کُلُّها حائلٌ مُفارِقٌ . نهج البلاغة : الکتاب 69.

امام على علیه السلام ـ در نامه خود به حارث هَمْدانى ـ نوشت : آنچه را در گذشته حقّ بوده است، تصدیق و باور کن و از گذشته دنیا براى باقیمانده آن عبرت گیر؛ زیرا پیشامدهاى دنیا مانند یکدیگرند و پایان آن به آغازش پیوسته است و همه آن زوال پذیر و از دست رفتنى است.

***********

عنه علیه السلام : و اعتَبِروا بِالغِیَرِ (الغیرَةَ)، و انتَفِعوا بِالنُذُرِ . نهج البلاغة : الخطبة 157.

امام على علیه السلام : از دگرگونیها[ى زمانه ]عبرت آموزید و از هشدارها بهره گیرید.

**********

عنه علیه السلام : و اعتَبِروا بِما قَد رَأیتُم مِن مَصارِعِ القُرون قَبلَکُم، قَد تَزایَلَت أوصالُهُم، و زالَـت أبصارُهُم و أسماعُهُم، و ذَهَبَ شَرَفُهُم و عِزُّهُم، و انقَطَعَ سُرورُهُم و نَعیمُهُم . نهج البلاغة : الخطبة 161.

امام على علیه السلام : از نابودى نسلهاى پیش از خود که دیده اید عبرت گیرید: بندهاى بدنشان از هم گسیخت و چشمها و گوشهایشان نابود شد و شُکوه و شوکتشان از میان رفت و شادى و نعمتشان، به سر رسید.

**********

عنه علیه السلام : فاعتَبِروا بِما کانَ مِن فِعلِ اللّه ِ بِإبلیسَ؛ إذ أحبَطَ عَمَلَهُ الطَّویلَ، وَ جَهدَهُ الجَهیدَ (الجَمیلَ) . نهج البلاغة : الخطبة 192.

امام على علیه السلام : از رفتار خدا با ابلیس پند گیرید، آن گاه که عمل طولانى مدت و کوشش توان فرسایش را بر باد داد.

*********

عنه علیه السلام : فاعتَبِروا بِما أصابَ الاُمَمَ المُستَکبِرینَ مِن قَبلِکُم؛ مِن بأسِ اللّه ِ و صَوْلاتِه و وَقائعِهِ و مَثُلاتِه . نهج البلاغة : الخطبة 192.

امام على علیه السلام : از عذاب خدا و یورشها و بلاها و کیفرهاى او که بر سر ملتهاى گردن کش پیش از شما آمده است، درس گیرید.

************

عنه علیه السلام : فاعتَبِروا بِحال وُلْدِ إسماعیلَ و بَنی إسحاقَ و بَنی إسرائیلَ :، فما أشَدَّ اعتِدالَ الأحوالِ، و أقرَبَ اشتِباهَ الأمثالِ! . نهج البلاغة : الخطبة 192.

امام على علیه السلام : از حال و روز فرزندان اسماعیل و پسران اسحاق و پسران اسرائیل علیهم السلام پند گیرید؛ زیرا که سرگذشتها سخت همسانند و داستانها[ى گذشتگان ]همانندىِ بس نزدیکى دارند!

************

عنه علیه السلام : فاعتَبِروا بِنُزولِکُم مَنازِلَ مَن کانَ قَبلَکُم، و انقِطاعِکُم عَن أوصَلِ (أصلِ ـ أهلِ) إخوانِکُم . نهج البلاغة : الخطبة 117.

امام على علیه السلام : از این که جایگزین پیشینیان خود شده اید و از نزدیکترین برادران خود جدا شده اید [و مى شوید] پند گیرید.

*************

عنه علیه السلام ـ قَبلَ شَهادَتِه عَلى سَبیلِ الوَصِیَّةِ ـ : أنا بِالأمسِ صاحِبُکُم، و الیَومَ عِبرَةٌ لَکُم، و غَدا مُفارِقُکُم . نهج البلاغة : الکتاب 23.

امام على علیه السلام ـ در سفارشى پیش از شهادتش ـ فرمود: من تا دیروز یار و همدم شما بودم و امروز مایه عبرت شمایم و فردا از شما جدایم.

************

عنه علیه السلام ـ فی صِفَةِ الإسلامِ ـ : فجَعَلَهُ ··· آیَةً لِمَن تَوَسَّمَ، و تَبصِرَةً لِمَن عَزَمَ، وَ عِبرَةً لِمَنِ اتَّعَظَ . نهج البلاغة : الخطبة 106.

امام على علیه السلام ـ در توصیف اسلام ـ فرمود : خداوند اسلام را ··· نشانه اى قرار داد براى کسى که جویاى نشان است و مایه بینش براى کسى که مصمّم [به پیمودن راه راست و انجام کارهاى نیک] است و عبرت، براى کسى که پند پذیر است.

************

کنز الفوائد : رویَ أنّ أمیرَ المؤمنینَ علیه السلام مَرَّ عَلَى المَدائنِ فلَمّا رَأى آثارَ کِسرى و قُربَ خَرابِها ، قالَ رَجُلٌ مِمَّن مَعَهُ :

جَرَتِ الرِّیاحُ عَلى رُسومِ دِیارِهِم**فکَأَنَّهُـم کانـوا عَلى میعـادِ

فقالَ أمیرُ المؤمنین علیه السلام أ فَلا قُلتَ: «کَمْ تَرَکُوا مِنْ جَنّاتٍ وَ عُیونٍ* و زُروعٍ و مَقامٍ کریمٍ * و نَعْمَةٍ کَانوا فیها فاکِهینَ * کَذلِکَ و أَورَثْناها قَوما آخَرینَ * فَما بَکَتْ عَلَیهِمُ السَّماءُ و الأرضُ و ما کانوا مُنظَرینَ» . الدخان : 25 ـ 29 .؟! . کنز الفوائد : 1/315.

کنز الفوائد: روایت شده است که امیر المؤمنین علیه السلام از مداین مى گذشت. چون آثار کسرا و نزدیک شدن ویرانى آن را دید، مردى از همراهان آن حضرت این شعر را بر خواند:

بادها بر ویرانه خانه هایشان وزید**گویى آنان بر سر وعده گاه بودند

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: چرا [این آیه را ]نمى گویى: «بعد از خود چه باغها و چشمه ها بر جاى گذاشتند. و چه کشتزارها و خانه هاى مجلّل . و نعمتى که در آن غرق شادمانى بودند. بدین سان بودند و ما آن نعمتها را به مردمى دیگر وا گذاشتیم. نه آسمان بر آنها گریست و نه زمین ، و از مهلت داده شدگان نبودند؟»

**********

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : ما أکثَرَ العِبَرَ، و أقَلَّ الاعتِبارَ! . نهج البلاغة : الحکمة 297.

امام على علیه السلام : وه که چه بسیار است عبرتها و چه اندک است عبرت گرفتن!

****************

عنه علیه السلام : ما أکثَرَ العِبَرَ، وَ ما أقَلَّ المُعتَبِرینَ ! . بحار الأنوار: 78/69/22.

امام على علیه السلام : وه که چه بسیار است عبرتها و چه اندکند عبرت گیرندگان!

***************

بحار الأنوار : الإمامُ زینُ العابدینَ علیه السلام : مِسکینٌ ابنُ آدَمَ ! لَهُ فی کُلِّ یَومٍ ثَلاثُ مَصائبَ لا یَعتَبِرُ بِواحِدَةٍ مِنهُنَّ، و لَوِ اعتَبَرَ لَهانَت عَلَیهِ المَصائبُ و أمرُ الدُّنیا: فَأمّا المُصیبَةُ الاُولى : فالیَومُ الَّذی یَنقُصُ مِن عُمرِهِ، و إنْ نالَهُ نُقصانٌ فی مالِهِ اغتَمَّ بِهِ، و الدِّرهَمُ یَخلُفُ عَنهُ وَ العُمرُ لا یَرُدُّهُ شیء

و الثانِیةُ : أنَّهُ یَستَوفی رِزقَهُ، فإن کانَ حَلالاً حُوسِبَ عَلَیهِ، و إن کانَ حَراما عُوقِبَ عَلَیهِ

و الثّالِثَةُ أعظَمُ مِن ذلِکَ ـ قیلَ : و ما هِیَ؟ قالَ ـ : ما مِن یَومٍ یُمسی إلاّ و قَد دَنا مِنَ الآخِرَةِ مَرحَلَةً، لا یَدری عَلَى الجَنَّةِ أم عَلَى النّارِ ؟! . بحار الأنوار : 78/160/20.

بحار الأنوار : امام زین العابدین علیه السلام : بینوا آدمى! هر روز سه مصیبت به او مى رسد و حتى از یکى از آنها پند نمى گیرد که اگر پند مى گرفت، سختیها و کار دنیا بر او آسان مى شد: مصیبت نخست روزى است که از عمر او کم مى شود. در صورتى که اگر از مال او چیزى کم گردد، اندوهگین مى شود حال آن که درهم (مال) جایگزین دارد اما عمر از دست رفته جبران نمى شود

مصیبت دوم این است که روزیش را به طور کامل دریافت مى کند که اگر از راه حلال باشد باید حساب پس دهد و اگر از راه حرام باشد کیفر مى بیند

مصیبت سوم از اینها بزرگتر است. عرض شد: آن چیست؟ فرمود: هیچ روزى را به شب نمى رساند مگر این که یک منزل به آخرت نزدیک شده است، اما نمى داند به سوى بهشت یا به سوى آتش ؟!

**************

الإمامُ علیٌّ علیه السلام : الاعتِبارُ یُثمِرُ العِصمَةَ . غرر الحکم : 879.

امام على علیه السلام : عبرت گرفتن، مصونیت [از گناه و خطا] به بار مى آورد.

************

عنه علیه السلام : اِعتَبِرْ تَزدَجِرْ .  غرر الحکم : 2237.

امام على علیه السلام : عبرت بگیر تا [از گناه و لغزش ]باز ایستى.

****************

عنه علیه السلام : مَن تَأمَّلَ اعتَبَرَ، مَنِ اعتَبَرَ حَذِرَ . غرر الحکم : 7658 و 7691.

امام على علیه السلام : هرکه تأمل کند عبرت گیرد، هر که عبرت گیرد حذر کند.

*************

عنه علیه السلام : دَوامُ الاعتِبارِ یُؤَدّی إلَى الاستِبصارِ، و یُثمِرُ الازدِجارَ . غرر الحکم : 5150.

امام على علیه السلام : عبرت گرفتن مداوم به بصیرت مى انجامد و باز ایستادن [از گناه و خطا] را نتیجه مى دهد.

**************

عنه علیه السلام : لا فِکرَ لِمَن لا اعتِبارَ لَهُ، لا اعتِبارَ لِمَن لا ازدِجارَ لَهُ . غرر الحکم : 10775 ـ 10776.

امام على علیه السلام : فکر و اندیشه ندارد کسى که عبرت نگیرد و عبرت نگرفته است کسى که [از خطا ]باز نایستد .

***************

عنه علیه السلام : رَحِمَ اللّه ُ امرَءاً تَفَکَّرَ فاعتَبَرَ، و اعتَبَرَ فَأبصَرَ . غرر الحکم : 5206.

امام على علیه السلام : رحمت خدا بر آن انسانى باد که بیندیشد و عبرت گیرد ، و عبرت گیرد و بینا شود.

**************

عنه علیه السلام : فی کُلِّ اعتِبارٍ استِبصارٌ . غرر الحکم : 6461.

امام على علیه السلام : در هر عبرت گرفتنى، بینا شدنى است.

***********

عنه علیه السلام : مَنِ اعتَبَرَ بِعَقلِهِ استَبانَ . غرر الحکم : 8295.

امام على علیه السلام : هر که با خِردِ خود عبرت گیرد ، روشن بین شود.

************

عنه علیه السلام : مَن کَثُرَ اعتِبارُهُ قَلَّ عِثارُهُ . غرر الحکم : 8056.

امام على علیه السلام : هرکه زیاد عبرت گیرد، کمتر بلغزد.

**************

عنه علیه السلام : اِعتَبِرْ تَقتَنِعْ . غرر الحکم : 2252.

امام على علیه السلام : عبرت گیر ، تا قانع شوى.

************

عنه علیه السلام : مَنِ اعتَبَرَ بِالغِیَرِ لَم یَثِقْ بِمُسالَمَةِ الزَّمَنِ . غرر الحکم : 8686.

امام على علیه السلام : هر که از دگرگونیها[ى زمانه ]عبرت گیرد، به سازگارى روزگار اعتماد نکند.

***************

عنه علیه السلام : مَن عَقَلَ اعتَبَرَ بِأمسِهِ، و استَظهَرَ لِنَفسِهِ . غرر الحکم : 8743.

امام على علیه السلام : هر که خردمند باشد، از دیروز خود عبرت گیرد و هشیار و آماده شود.

***************

عنه علیه السلام : مَنِ اعتَبَرَ الاُمورَ وَقَفَ عَلى مَصادِقِها . غرر الحکم : 9242.

امام على علیه السلام : هرکه کارها را بسنجد، بر مصداقهاى آنها آگاه شود.

**************

عنه علیه السلام : مَنِ اعتَبَرَ بِغِیَرِ الدّنیا قَلَّت مِنهُ الأطماعُ . غرر الحکم : 9244.

امام على علیه السلام : هرکه از دگرگونیهاى دنیا عبرت گیرد، طمعهاى او کاهش پذیرد.

***************

عنه علیه السلام : مَن تَبَیَّنَت لَهُ الحِکمَةُ عَرَفَ العِبرَةَ، و مَن عَرَفَ العِبرَةَ فکأنَّما کانَ فی الأوَّلینَ . نهج البلاغة : الحکمة 31 .

امام على علیه السلام : کسى که حکمت بر او آشکار شود، عبرت را شناسد و هرکه عبرت را شناسد گویى با گذشتگان بوده است.

**********

عنه علیه السلام : إنَّ من صَرَّحَت لَهُ العِبَرُ عَمّا بَینَ یَدَیهِ مِنَ المَثُلاتِ، حَجَزَتهُ التَّقوى عَن تَقَحُّمِ الشُّبُهاتِ . نهج البلاغة : الخطبة 16.

امام على علیه السلام : کسى که به کیفرهایى که بر سر پیشینیان آمده است با دیده عبرت بنگرد، پرهیزگارى ، او را از فرو افتادن در شبهات باز دارد.

****************

مصباحُ الشریعة ـ فیما نسبه إلى الإمامِ الصّادقِ علیه السلام ـ : قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : المُعتَبِرُ فی الدّنیا عَیشُهُ فیها کَعَیشِ النّائمِ یَراها و لا یَمَسُّها، و هُوَ یُزیلُ عَن قَلبِهِ و نَفسِهِ ـ بِاستِقباحِهِ مُعامَلات المَغرورینَ بِها ـ ما یُورِثُهُ الحِسابَ و العِقابَ . مصباح الشریعة : 204 .

مصباح الشریعه ـ در آنچه به امام صادق علیه السلام نسبت داده است ـ : پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: عبرت گیرنده از دنیا، زندگیش در آن همانند زندگى کسى است که دنیا را در خواب مى بیند و آن را لمس نمى کند؛ او، به سبب زشت دیدن رفتار فریب خوردگانِ دنیا، محبّت آنچه را که حسابرسى و کیفر دارد (مال حلال و حرام دنیا) از دل و جان خود مى زداید.

**********

کانَ أکْثَرُ عِبادَةِ أبی ذَرٍّ رَحْمَةُ اللّهِ عَلَیْهِ خصلتین التَّفَکُّرَ وَالاْءعْتِبارَ[243] .

بیشترین عبادت ابوذر که خدایش رحمت کند ، دو خصلت بود : اندیشه و پندگیرى .

********************

 (اِنَّ فى کُلِّ شَىْءٍ مَوْعِظَةً وَ عِبْرَةً لِذَوِى اللُّبِّ وَ الاِْعْتِبارِ)( -شرح غرر الحکم ، ج 2، ص 507.)

بى گمان ، در هر چیزى براى صاحبان خرد و عبرت آموزان ، پند و عبرتى است.

**************

امام عسکری علیه السلام :

لِلقُلوبِ خَواطِرُ مِنَ الهَوى، والعُقولُ تَزجُرُ وتنهى، وفی التَّجارِبِ عِلمٌ مُستأنَفٌ، والاعتِبار یُفیدُک الرَّشادَ

- الکافی: ج ۸ ص ۲۲ ح ۴ / چشم تماشا: ص224.

دلها هوس‌هایى زودگذر دارند و خردها بازدارندگى، و در تجربه‌ها دانشى نوست و عبرت‌گیرى، تو را ره مى-نماید.

************

امام على علیه السلام:لِلکَیِّسِ فی کُلِّ شَیءٍ اتِّعاظٌ؛

انسان زیرک، از هر چیزى پندى مى آموزد. (غرر الحکم، ح 7338 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)

******************

امام علی علیه السلام می فرماید: فَکَفَى وَاعِظاً بِمَوْتَى عَایَنْتُمُوهُمْ حُمِلُوا إِلَى قُبُورِهِمْ غَیْرَ رَاکِبین

یعنی مرده هایی که روی تابوت ها می برند در حالی که خودشان هیچ حرکتی از خودشان ندارند بهترین واعظ است.

****************

حضرت امیر(علیه السّلام) می فرمایند: (فی کل نظر عبرة و فی کل تجربة موعظة) :

 در هر نگاهی عبرتی است و در هر تجربه ای پندی

**************

از على(ع) نقل شده:

احى قلبک بالموعظه بالمواعظ تنجلى الغفله ثمره المواعظ الانتباه(غررالحکم.)

در این جملات شریف چند اثر براى موعظه ذکر شده مثل: زنده شدن دل ها, از بین رفتن غفلت و بیدار شدن و آگاهى.

************** مثال از درس گرفتن وعبرت گرفتن شیخ شوشتری از فاظلاب:

شیخ جعفر شوشتری کنار چاه فاضلاب نشست شروع کرد به گریه کردن گفتند شیخ چرا گریه میکنی؟ گفت: این کثافات درون چاه با من دارند حرف می زنند. گفتند: چه می گوید؟ گفت: اینها می گویند شیخ ما همه نعمت خدا بودیم نان بودیم برنج بودیم میوه بودیم حبوبات بودیم تو ما را خوردی تبدیل به کثافت کردی ولی بندگی خدا نکردی. پس محاسبه کنید.

**********

(عـِبرت)و (اعتبار) به حالى مى گویند که از دیدن چیز یا چیزهایى ، به چـیـز یـاچیزهاى نامرئى پى ببریم ؛ چنان که تعبیرخواب نیز به معناى گذشتن از ظاهر خواب به باطن آن است- مفردات راغب اصفهانى ، واژه عبر.

تفاوت درس و عبرت:

ازمعناى واژه هاى درس و عبرت ، مى توان دریافت که مبداء و منشاء درس ، بیشتر، امورپسندیده و نیکوست و براى درس آموز داراى سود است و جنبه راهنمایى به سوى حقیقت و انسانیت دارد و هدف از آن ، تعلیم کار نیک به گونه مستقیم است ، ولى عبرت جنبه زیانبار چیزى را نشان مى دهند و بـه عـبرت آموز به گونه غیر مستقیم مى آموزند که از افتادن به چنین زیانى برحذر باشد و گـرد آن نـگـردد. اگـر انـسـان حـادثـه اى عبرت آمیز ببیند و فرجام و نتیجه اش را اعتبار کند و بـکـوشد تا بدان نزدیک نشود، در این صورت عمل عبرت آموزى انجام گرفته است ، ولى اگر آن را اعتبار نکند و از آن دور نشود، هیچ عبرتى نیاموخته است ؛ امام على (ع)مى فرماید:

(مااَکْثَرَ الْعِبَرَ وَ اَقَلَّ الاِْعْتِبارَ)(4)چقدر عبرتهافراوانند و عبرت آموزى ، اندک!

**************

************* نداشتن واعظ درونی چه پیامدی دارد؟

الإمامُ الباقرُ علیه‏السلام :

مَن لَم یَجعَلِ اللّه‏ُ لَهُ مِن نفسِهِ واعِظا ، فإنَّ مَواعِظَ النّاسِ لَن تُغنیَ عَنهُ شیئا .

امام باقر علیه‏السلام :

کسى که خداوند براى او واعظى درونى قرار ندهد ، موعظه‏هاى مردم هرگز در او سودمند نمى‏افتد . تحف العقول : 294 منتخب میزان الحکمة : 600

************* چه کسانی از موعظه بهره نمی برند؟

امیر المؤمنین علیٌّ علیه‏السلام :الجاهِلُ لا یَرتَدِعُ ، وبالمَواعِظِ لا یَنتَفِعُ .

امام على علیه‏السلام :نادان باز نمى‏ایستد (هیچ نهى و بازداشتى در او اثر نمى‏کند) و پند و اندرزها سودش نمى‏دهد .غرر الحکم : 1729 منتخب میزان الحکمة : 600

*************

عنه علیه‏السلام :مَن لَم یُعِنْهُ اللّه‏ُ على نَفسِهِ لَم یَنتَفِعْ بِمَوعِظَةِ واعِظٍ .

امام على علیه‏السلام :کسى که خدا او را بر نفسش کمک نکند ، از پند هیچ پندگویى سود نبرد

غرر الحکم : 9010 منتخب میزان الحکمة : 600

***********  حجاب بین انسان و موعظه چیست؟

عنه علیه‏السلام :بَینَکُم وبَینَ المَوعِظَةِ حِجابٌ مِن الغِرَّةِ . نهج البلاغة : الحکمة 282 منتخب میزان الحکمة : 600

امام على علیه‏السلام :میان شما و اندرز ، پرده‏اى از بى‏خبرى آویخته است .

************

رسولُ اللّه صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :

أوحَى اللّه‏ُ إلى عیسَى بنِ مَریمَ : عِظْ نفسَکَ بحِکمَتی ، فإنِ انتَفَعتَ فَعِظِ النّاسَ ، وإلاّ فاستَحیِ مِنّی .

پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :خداوند به‏عیسى بن‏مریم وحى فرمود که : با حکمت من خودت را اندرز ده . اگر از آن سود بردى ، آن‏گاه مردم را نیز اندرز ده وگرنه از من شرم کن .

کنزالعمّال : 43156 منتخب میزان الحکمة : 600

***********

امام على علیه السلام:إذا أحَبَّ اللّه عَبدا وعَظَهُ بالعِبَرِ؛هرگاه خداوند بنده اى را دوست بدارد، او را با عبرت ها پند دهد.(غرر الحکم، ح 4032 - منتخب میزان الحکمة، ص 598)

*************

امام على علیه السلام:مَن فَهِمَ مَواعِظَ الزَّمانِ لَم یَسکُنْ إلى حُسنِ الظَّنِّ بالأیّام؛

هرکه پندهاى زمانه را بفهمد، به روزگار خوشبین نباشد.{یعنی آماده می شودبرای برخورد با بلاها }(غرر الحکم، ح 8938 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)

***********

امام على علیه السلام:العاقِلُ مَن وَعَظَتهُ التَّجارِبُ؛خردمند کسى است که تجربه ها او را پند دهد. (تحف العقول، ص 85 - منتخب میزان الحکمة، ص 598)

************* فایده موعظه:از بین رفتن غفلت و ناآگاهی

امام على علیه السلام: بالمَواعِظِ تَنجَلی الغَفلَةُ؛با اندرزهاست که (پرده) غفلت کنار مى رود.

(غرر الحکم، ح 4191 - منتخب میزان الحکمة، ص 598)

*********** فایده موعظه:دل زنده شدن

امام على علیه السلام:فی وَصیَّتِهِ لابنِهِ وهُو یَعِظُهُ: أحیِ قَلبَکَ بالمَوعِظَةِ؛

- در مـقام انـدرز بـه فـرزند خود-: دلت را بـا اندرز زنده گردان.

(نهج البلاغة، کتاب 31 - منتخب میزان الحکمة، ص 598)

********** فایده موعظه:صاف و پاک و صیغلی شدن دل

امام على علیه السلام:المَواعِظُ صَقالُ النُّفوسِ، وجَلاءُ القُلوبِ؛

اندرزها صیقل بخش جان ها، و جلا دهنده دل هاست.

(غرر الحکم، ح 1354 - منتخب میزان الحکمة، ص 598)

***********مهمترین اندرزها

امام على علیه السلام:أبلَغُ العِظاتِ الاعتِبارُ بِمَصارِعِ الأمواتِ؛

رساترین پندها، عبرت گرفتن از آرامگاه هاى مردگان است.

(غرر الحکم، ح 3123 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)

*************

امام على علیه السلام:إنَّ اللّه سبحانَهُ لَم یَعِظْ أحَدابمِثلِ هذا القرآنِ؛

خداوند سبحان هیچ کس را به چیزى چون این قرآن اندرز نداده است.

(نهج البلاغة، خطبة 176 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)

***************

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلّم:کَفى بالمَوتِ واعِظا؛

مرگ براى اندرز گرفتن بس است. (تحف العقول، ص 35 - منتخب میزان الحکمة، 598)

************

إذا أحَبَّ اللّه عَبدا وعَظَهُ بالعِبَرِ؛

هرگاه خداوند بنده اى را دوست بدارد، او را با عبرت ها پند دهد.

(غرر الحکم، ح 4032 - منتخب میزان الحکمة، ص 598)

 

 

********* اهمیت واعظ درونی

امام على علیه السلام:مَن کانَ لَهُ فی نَفسِهِ واعِظٌ کانَ علَیهِ مِن اللّه حافِظٌ؛

هر که واعـظى درونـى داشته باشد، او را از جانب خداوند نگهبانى است.

(بحار الأنوار، ج 78، ص 67، ح 11 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)

**********

- امام سجّاد علیه السلام:ابنَ آدَمَ، إنَّکَ لا تَزالُ بِخَیرٍ ما کانَ لَکَ واعِظٌ مِن نَفسِکَ، وما کانَتِ الُمحاسَبَةُ مِن هَمِّکَ، وما کانَ الخَوفُ لَکَ شِعارا، والحَذَرُ لَکَ دِثارا؛

اى فرزند آدم! تا زمانى که واعظى از درون دارى و به حسابرسى (اعمالِ خود) اهتمام مى ورزى و ترس (از خدا و کیفر الهى) جامه زیرین تو باشد و پرهیز بالاپوشت، پیوسته در خیر و صلاح خواهى بود.(تحف العقول، ص 280 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)

************

امام باقر علیه السلام:مَن لَم یَجعَلِ اللّه لَهُ مِن نفسِهِ واعِظا، فإنَّ مَواعِظَ النّاسِ لَن تُغنیَ عَنهُ شیئا؛

کسى که خداوند براى او واعظى درونى قرار ندهد، موعظه هاى مردم هرگز در او سودمند نمى افتد.(تحف العقول، ص 294 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)

********** مانع پندگیری-مانع دریافت موعظه و درس:هوای نفس

امام على علیه السلام:مَن لَم یُعِنْهُ اللّه على نَفسِهِ لَم یَنتَفِعْ بِمَوعِظَةِ واعِظٍ؛

کسى که خدا او را بر نفسش کمک نکند، از پند هیچ پندگویى سود نبرد.

(غرر الحکم، ح 9010 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)

**********اگر می خواهی به دیگران درس وپند وموعظه ونصیت واندرز بدهی،‌این کارا را با رفتارت انجام بده نه با زبانت

امام على علیه السلام:إنّ الوَعظَ الّذی لا یَمُجُّهُ سَمعٌ، ولا یَعدِلُهُ نَفعٌ، ما سَکَتَ عَنهُ لِسانُ القَولِ وَنطَقَ بهِ لِسانُ الفِعلِ؛

اندرزى که هیچ گوشى آن را دور نمى اندازد و هیچ سودى با آن برابرى نمى کند، آن اندرزى است که زبانِ گفتار از آن خاموش شود و زبانِ کردار بدان گویا گردد.

(غررالحکم، ح 3538 - منتخب میزان الحکمة، ص 600)