حدیث خودشناسی

قرآن

1 سنریهم آیاتنا فی الآفاق، و فی انفسهم، حتی یتبین لهم انه الحق...(444)

آیات خود را در آفاق و در جانها و نفسهایتان به ایشان خواهیم نمود، تا بر آنان آشکارا شود که خدا (و آنچه از سوی خدا فرستاده شده) حق است و راست...

2 و فی الارض آیات للموقنین و فی انفسکم افلا تبصرون؟(445)

در زمین نشانه‏هایی است (از دانایی و توانایی خداوند)، برای باور آوران و یقین داران و نیز در جان و خویشتن خودتان، آیا نمی‏بینید و نمی‏نگرید؟

حدیث

1 النبی (صلی الله علیه و آله): من عرف نفسه، فقد عرف ربه.(446)

پیامبر (صلی الله علیه و آله): هر که خود را بشناسد، پروردگار خود را شناخته است.

2 النبی (صلی الله علیه و آله) - دخل رجل علی رسول الله (صلی الله علیه و آله) فقال: یا رسول الله! کیف الطریق الی معرفة الحق؟ فقال: معرفة النفس.(447)

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مردی بر پیامبر اکرم وارد شد و گفت: ای رسول خدا! راه شناسایی حق کدام است؟ گفت: شناختن خود.

3 الامام علی علیه السلام: معرفة النفس انفع المعارف.(448)

امام علی علیه السلام: شناختن نفس، سودمندترین شناختها است.

4 الامام الباقر علیه السلام: لا معرفة کمعرفتک بنفسک.(449)

امام باقر علیه السلام: هیچ شناختی همچون شناخت خویشتن خودت نیست.

5 الامام علی علیه السلام: نظر النفس للنفس، العنایة بصلاح النفس.(450)

امام علی علیه السلام: کمکی که نفس انسانی می‏تواند به خود بکند، کوشش برای اصلاح خود است.

6 الامام علی علیه السلام: نال الفوز الأکبر، من ظفر بمعرفته النفس.(451)

امام علی علیه السلام: آن کس که به شناخت خود دست یافت، به بزرگترین نیکبختی و کامیابی رسید.

7 الامام علی علیه السلام: غایة المعرفة، أن یعرف المرء نفسه.(452)

امام علی علیه السلام: هدف نهایی شناخت آن است که آدمی خود را بشناسد.

8 الامام علی علیه السلام: من عرف نفسه، فقد انتهی الی غایة کل معرفة و علم.(453)

امام علی علیه السلام: هر که خود را بشناسد، به نتیجه و غایت هر شناخت و دانشی دست یافته است.

9 الامام علی علیه السلام: العالم من عرف قدره. و کفی بالمرء جهلاً أن لا یعرف قدره.(454)

امام علی علیه السلام: عالم کسی است که اندازه (وارج) خویش را بشناسد. و برای آشکار شدن نادانی شخص همین بس که اندازه (وارج) خویش نشناسد.

10 الامام علی علیه السلام: هلک امرؤ لم یعرف قدره.(455)

امام علی علیه السلام: کسی که حد و (منزلت) خود را نشناسد تباه شده است.

11 الامام علی علیه السلام: معرفة المرء بعیوبه أنفع المعارف.(456)

امام علی علیه السلام: سودمندترین شناخت آن است که آدمی عیوب خود را بشناسد.

12 الامام علی علیه السلام: جهل المرء بعیوبه من اکبر ذنوبه.(457)

امام علی علیه السلام: بزرگترین گناه کسی آن است که از عیوب خود آگاه نباشد.

13 الامام علی علیه السلام: من اشد عیوب المرء أن تخفی علیه عیوبه.(458)

امام علی علیه السلام: از بدترین عیبهای آدمی، پوشیده ماندن عیبهای او بر خود او است.

14 الامام علی علیه السلام: من اقتصر علی قدره کان ابقی له.(459)

امام علی علیه السلام: هر کس به حد خویش بسنده کند (و از آن بیش نخواهد)، آن را از دست نخواهد داد.

15 الامام علی علیه السلام: من جهل قدره جهل کل قدر.(460)

امام علی علیه السلام: هر که قدر خود نداند، هیج قدری را نخواهد دانست.

16 الامام علی علیه السلام من عهده الی الاشتر... ثم انظر فی حال کتابک! فول علی امورک خیرهم... (ممن) لا یضعف عقداً اعتقده لک، و لا یعجز عن اطلاق ما عقد علیک، و لا یجهل مبلغ قدر نفسه فی الامور؛ فان الجاهل بقدر نفسه یکون بقدر غیره اجهل.(461)

امام علی علیه السلام در دستورنامه حکومتی که برای مالک اشتر نوشته است : ... درباره کارمندان دفتر خویش دقت کن ! و بهترین آنان را به کارهای خود بگمار...(و از میان آنان برای امور خصوصی حکومت، صالحترین انسان را برگزین تا) پیمانی را که برای تو بسته است سست نکند ، و از گشودن آنچه به زیان تو بسته شده ناتوان نباشد؛ و حد و اندازه خویش در کارها بداند، زیرا که هر کس قدر خویش نداند، نسبت به قدر دیگران نادانتر است.

17 الامام علی علیه السلام: اکرم نفسک عن کل دنیة، و ان ساقتک الی الرغائب، فانک لن تعتاض بما تبذل من نفسک عوضاً.(462)

امام علی علیه السلام: درباره شناخت ارزش خویش: خود را از هر پستی دور نگاه دار، هر چند تو را به آنچه خواستار آنی برسانی، زیرا که در مقابل آنچه از خود (و ارزش خود) می‏دهی، هرگز عوض به دست نمی‏آوری.

18 الامام باقر علیه السلام: سد سبیل العجب بمعرفة النفس.(463)

امام باقر علیه السلام: راه خودبینی و غرور را با شناختن خود بر خود ببند!

19 الامام رضا علیه السلام: افضل العقل، معرفة الانسان نفسه.(464)

امام رضا علیه السلام: بالاترین مرتبه خردمندی این است که انسان خودش را بشناسد.

20 الامام الکاظم علیه السلام: لیس منا من لم یحاسب نفسه فی کل یوم، فان عمل حسناً استزاد منه، و أن عمل سیئاً استغفر الله منه و تاب الیه.(465)

منبع:

نام کتاب : الحیاة جلد 1

نویسنده : محمد رضا حکیمی ، محمد حکیمی ، علی حکیمی‏

مترجم : احمد آرام‏

الحیاة جلد 1 ؛ باب نخست : شناخت و اصالت آن‏ ؛ فصل بیست و ششم : شناخت نفس (خود شناسی)